Đưa công nghệ số vào quản lý thuế hộ, cá nhân kinh doanh

Cán bộ thuế Cơ sở số 2 tỉnh Điện Biên hướng dẫn người nộp thuế thực hiện quy định của chính sách thuế mới. Ảnh: BĐB.

Hộ, cá nhân kinh doanh tự xác định nghĩa vụ thuế theo doanh thu thực

Thời gian qua công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh đã đạt được nhiều kết quả tích cực, phản ánh nỗ lực lớn của toàn ngành Thuế trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Cục Thuế cho biết, hiện cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh, trong đó 1,3 triệu hộ có doanh thu trên ngưỡng chịu thuế, chiếm gần 60%. Trong đó, thu từ khu vực hộ kinh doanh năm 2024 đạt 25.953 tỷ đồng, tăng 20% so với năm 2023; 6 tháng đầu năm 2025 đạt 17.100 tỷ đồng, bằng 131% cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, sau nhiều năm áp dụng hình thức thuế khoán, việc chuyển sang cơ chế hộ và cá nhân kinh doanh tự khai, tự tính, tự nộp thuế được xem là bước cải cách lớn trong quản lý thuế, hướng tới minh bạch, công bằng và phù hợp với xu thế kinh tế số.

Thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính đang hoàn thiện chính sách và công cụ quản lý mới, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc xóa bỏ hình thức khoán thuế từ ngày 1/1/2026.

Tại Điều 13 dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, Bộ Tài chính đã cụ thể hóa nguyên tắc tự khai, tự tính, tự nộp đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Theo đó, người nộp thuế căn cứ vào doanh thu thực tế hàng năm từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ để tự xác định mình thuộc nhóm không chịu thuế, không phải nộp thuế hoặc phải nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế.

Trường hợp có doanh thu thuộc đối tượng không chịu thuế, hộ, cá nhân kinh doanh chỉ cần thông báo doanh thu thực tế phát sinh trong năm cho cơ quan thuế.

Ngược lại, nếu thuộc đối tượng chịu thuế, người nộp thuế sẽ tự khai, tự tính số thuế GTGT và TNCN phải nộp theo quy định hiện hành.

Đối với các loại thuế khác hoặc các khoản thu khác phải nộp ngân sách, hộ, cá nhân kinh doanh cũng tự xác định số thuế phải nộp theo quy định của pháp luật có liên quan.

Cơ quan thuế sẽ hỗ trợ người nộp thuế thông qua cơ sở dữ liệu quản lý thuế và các ứng dụng điện tử, giúp hộ, cá nhân kinh doanh thực hiện việc kê khai và tính thuế một cách thuận tiện, chính xác.

Một điểm mới quan trọng trong dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi là quy định riêng đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử và nền tảng số khác.

Cụ thể, nếu nền tảng có chức năng thanh toán, tổ chức quản lý nền tảng trong nước hoặc nước ngoài phải thực hiện khấu trừ, kê khai và nộp thay số thuế đã khấu trừ của hộ, cá nhân kinh doanh.

Nhân viên Công ty MISA hướng dẫn hộ kinh doanh sử dụng phần mềm kê khai thuế. Ảnh: TN.

Nếu nền tảng không có chức năng thanh toán, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ trực tiếp khai, tính và nộp thuế theo quy định.

Chính phủ sẽ quy định chi tiết phạm vi trách nhiệm và cách thức thực hiện khấu trừ, kê khai thay, nộp thay, trong khi Bộ Tài chính sẽ hướng dẫn cụ thể về hồ sơ, thủ tục kê khai doanh thu, kê khai thuế, nộp thuế, hoàn thuế và chế độ kế toán áp dụng đối với hộ, cá nhân kinh doanh.

Hệ thống tự động khai, tính thuế từ dữ liệu hóa đơn điện tử

Thời gian qua, công tác chuyển đổi số ngành Thuế cũng đạt nhiều kết quả tích cực, với 98% hộ kinh doanh thực hiện kê khai thuế điện tử; hơn 110.000 hộ sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, trong đó có trên 20.000 hộ khoán tự nguyện tham gia; đã có 13.699 hộ khoán chuyển sang kê khai và 1.474 hộ chuyển đổi thành doanh nghiệp chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025.

Để thực hiện chủ trương bỏ khoán thuế, Cục Thuế đã xây dựng Đề án “Hoàn thiện chính sách, phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ hình thức thuế khoán”. Đề án đề xuất giải pháp tổng thể về chính sách, phương pháp và công nghệ quản lý.

Cụ thể, sửa đổi Luật Quản lý thuế, Luật Thuế TNCN và chế độ kế toán. Cơ quan thuế cũng sẽ xây dựng quy trình quản lý thuế theo phương thức tự kê khai. Đặc biệt, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, hóa đơn điện tử và nền tảng số dùng chung.

Theo đó, hệ thống quản lý thuế sẽ hỗ trợ tự động việc khai, tính thuế từ dữ liệu hóa đơn điện tử, đồng thời phát triển phần mềm kế toán, lập hóa đơn và kê khai thuế miễn phí hoặc giá thấp cho hộ, cá nhân kinh doanh.

Việc này không chỉ giảm chi phí tuân thủ, mà còn tăng tính minh bạch, hạn chế gian lận và thất thu thuế. Đối với hộ, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử, dự thảo quy định rõ trách nhiệm khấu trừ và nộp thay của các tổ chức quản lý nền tảng, góp phần đảm bảo thu đúng, thu đủ và công bằng giữa các loại hình kinh doanh truyền thống và trực tuyến.

Bên cạnh đó, chính sách mới được định hướng theo hướng đơn giản, hiện đại và thân thiện với người nộp thuế, trong đó nổi bật các giải pháp, như liên thông đăng ký thuế với đăng ký kinh doanh; sử dụng số căn cước công dân làm mã số thuế; tích hợp khai doanh thu với khai tính thuế.

Đồng thời khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế; phát triển hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử và tính thuế tự động.

Tại Hội thảo trực tuyến lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo nghị định và thông tư về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh do Cục Thuế tổ chức mới đây, ông Đặng Ngọc Minh, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, cần tạo cơ chế quản lý thuế phù hợp với từng nhóm hộ kinh doanh, đảm bảo công bằng nghĩa vụ thuế giữa hộ và doanh nghiệp; khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh tiềm năng thành doanh nghiệp, mở rộng khu vực kinh tế chính thức; hiện đại hóa công tác quản lý thuế, dựa trên nền tảng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và quản lý rủi ro thông minh.