“Chuyển đổi lên doanh nghiệp không làm tăng gánh nặng thuế, mà mở rộng cơ hội phát triển”

Ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas.

Theo ông, điểm khác biệt lớn nhất về nghĩa vụ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp hiện nay là gì?

Dựa trên thực tế hoạt động kinh doanh và định hướng quản lý của Nhà nước, chúng ta có thể nhận thấy có 2 điểm khác biệt nhất về nghĩa vụ thuế khi so sánh Hộ kinh doanh và doanh nghiệp.

Khác biệt thứ nhất, cách thức xác định nghĩa vụ thuế.

Với hộ kinh doanh, nghĩa vụ thuế được xác định dựa trên doanh thu và thuế suất theo từng ngành nghề. Đây là một cách xác định nghĩa vụ thuế đơn giản nhất cho người nộp thuế. Đặc biệt, trong bối cảnh đặc thù của Hộ kinh doanh là những người lớn tuổi hoặc những người trong cùng gia đình tham gia vào hoạt động kinh doanh.

Thời gian gần đây, trong xu hướng kinh doanh online lên ngôi, với sự năng động của thế hệ trẻ, các bạn cũng đã mạnh dạn tham gia khởi nghiệp kinh doanh với các cửa hàng online, cửa hàng nhỏ,.. Mô hình hộ kinh doanh được các bạn ưa chuộng bởi tính đơn giản của nó khi thực hiện nghĩa vụ thuế.

Với doanh nghiệp, nghĩa vụ thuế được xác định một cách minh bạch và đầy đủ hơn. Bởi lẽ, nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp dựa trên doanh thu và chi phí thực tế. Toàn bộ chi phí của doanh nghiệp được trừ khi thỏa mãn các điều kiện theo quy định. Khi đó, nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp được xác định một cách công bằng, doanh nghiệp nộp thuế khi có lãi và không phải nộp thuế khi kinh doanh thua lỗ.

Khác biệt thứ hai, cách thức lưu trữ hồ sơ xác định nghĩa vụ thuế.

Với hộ kinh doanh, cách thức quản lý thuế cũng đơn giản hơn, bởi hộ kinh doanh chỉ cần thực hiện các mẫu sổ đơn giản để lưu trữ hóa đơn, chứng minh nguồn gốc hàng hóa và doanh số bán ra.

Nhưng với doanh nghiệp, sổ sách chứng từ cần lưu trữ bài bản, đầy đủ các phần hành theo thời gian quy định. Với các hồ sơ liên quan đến xác định nghĩa vụ thuế, doanh nghiệp cần lưu trữ trong thời gian tối thiểu 10 năm.

Chính sách thuế hiện hành mang lại ưu đãi hay tạo ra rào cản nào cho hộ kinh doanh so với doanh nghiệp, thưa ông?

Xét một cách khách quan, chính sách thuế hiện hành có cả sự ưu đãi và rào cản cho hộ kinh doanh.

Ưu đãi lớn nhất là sự đơn giản trong cách thức thực hiện nghĩa vụ thuế. Đối với những ngành nghề kinh doanh khó xác định được chi phí, hoặc khó có hóa đơn, hay những ngành nghề có biên lợi nhuận lớn…việc thực hiện nghĩa vụ thuế theo hộ kinh doanh sẽ có lợi hơn so với doanh nghiệp.

Đây cũng là lý do có nhiều doanh nghiệp đã thành lập doanh nghiệp, nhưng vẫn muốn thành lập thêm hộ kinh doanh để lách thuế.

Bên cạnh đó, chính sách thuế với Hộ kinh doanh cũng có những rào cản nhất định. Hộ kinh doanh cần thực hiện nghĩa vụ thuế ngay khi có doanh thu, không phải đến khi có lợi nhuận mới nộp thuế.

Điều này tạo áp lực lớn cho hộ kinh doanh khi mới ra kinh doanh. Mà khi mới kinh doanh, thì đa số các trường hợp đều thua lỗ, doanh thu chưa bù được chi phí, nhưng nghĩa vụ thuế vẫn phải nộp.

Theo các thống kê, có đến 90% trường hợp khởi nghiệp thất bại trong 3-5 năm đầu tiên. Điều đó cũng có nghĩa rằng, 90% trường hợp này phải thực hiện nghĩa vụ thuế dù họ kinh doanh không có lãi.

Với những hộ kinh doanh có quy mô ngày càng mở rộng, việc duy trì mô hình hộ kinh doanh liệu có bất lợi hơn về thuế so với thành lập doanh nghiệp? Nhiều hộ kinh doanh e ngại rằng thành lập doanh nghiệp sẽ làm chi phí tuân thủ thuế tăng cao. Theo ông lo ngại này có thực sự chính đáng?

Khi hộ kinh doanh có quy mô càng lớn, rất khó để nói mô hình hộ kinh doanh có bất lợi hơn về thuế so với doanh nghiệp không. Điều này phụ thuộc vào ngành nghề kinh doanh cũng như đặc thù kinh doanh.

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần lưu ý rằng, nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh cũng đã được tính toán tương đương nghĩa vụ thuế của một doanh nghiệp, khi xét cùng ngành nghề kinh doanh.

Chi phí tuân thủ chính sách thuế sẽ có tăng lên khi chuyển đổi sang doanh nghiệp, nhưng lợi ích mang lại còn lớn hơn nhiều lần so với chi phí tuân thủ thuế. Ảnh: TN.

Mô hình hộ kinh doanh chỉ phù hợp khi kinh doanh nhỏ lẻ, quy mô nhỏ. Do đó, khi quy mô càng mở rộng, mô hình hộ kinh doanh cũng sẽ bộc lộ nhiều hạn chế. Đó là hạn chế trong quản trị, khó tiếp cận nguồn vốnkhi sổ sách chưa rõ ràng, thậm chí khó ước tính lợi nhuận thực tế, dẫn đến thực trạng lấy công làm lời.

Do đó, vấn đề lớn nhất của hộ kinh doanh khi quy mô càng lớn không phải là chi phí tuân thủ thuế. Vấn đề thực sự mà Hộ kinh doanh phải đối mặt đó là mô hình kinh doanh đã đạt đến ngưỡng giới hạn về quy mô, bắt buộc Hộ kinh doanh phải chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp để tăng sự cạnh tranh và phát triển tiếp.

Chi phí tuân thủ chính sách thuế sẽ có tăng lên khi chuyển đổi sang doanh nghiệp, nhưng lợi ích mang lại còn lớn hơn nhiều lần so với chi phí tuân thủ thuế.

Sự minh bạch trong quản trị doanh nghiệp giúp doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn, thị trường và dễ dàng mở rộng quy mô. Từ đó thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận. Đây là điều mà mô hình Hộ kinh doanh khó làm được.

Chúng ta nhìn vào thực tế để thấy rõ, rất hiếm hộ kinh doanh có doanh thu vài trăm tỷ đồng, nhưng có rất, rất nhiều doanh nghiệp quy mô lớn với doanh thu hàng nghìn tỷ đồng.

Trong bối cảnh Luật Quản lý thuế sửa đổi đang được xây dựng, chính sách thuế sẽ tạo thêm động lực hay áp lực buộc hộ kinh doanh phải chuyển đổi lên doanh nghiệp? Ông có khuyến nghị gì cho các hộ kinh doanh đang cân nhắc chuyển đổi lên doanh nghiệp để vừa tuân thủ quy định, vừa tối ưu chi phí thuế?

Ngày 17/5/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Trong đó, nghị quyết nhấn mạnh hỗ trợ và khuyến khích các mô hình kinh tế tư nhân phát triển như cung cấp miễn phí các nền tảng số, phần mềm kế toán dùng chunghay cung cấp miễn phí một số dịch vụ tư vấn pháp lý, đào tạo về quản trị doanh nghiệp, kế toán, thuế, nhân sự cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Hay trong dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật thuế TNDN 67/2025/QH15, doanh nghiệp được thành lập từ Hộ kinh doanh sẽ được miễn thuế trong 2 năm đầu tiên.

Như vậy, định hướng chung của Nhà nước là khuyến khích các thực thể kinh tế tư nhân phát triển, bao gồm cả hộ kinh doanh. Việc lựa chọn mô hình hộ kinh doanh hay doanh nghiệp là do người dân lựa chọn, phù hợp với mong muốn của người dân.

Ở khía cạnh quản lý Nhà nước, với mong muốn tạo môi trường kinh doanh minh bạch, nâng cao năng lực kinh doanh của người dân, Nhà nước đang khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp.

Do đó, tôi nghĩ rằng, hộ kinh doanh nên cân nhắc thay đổi tư duy, chuyển đổi lên doanh nghiệp ngay khi có thể để tận dụng ưu đãi miễn thuế 2 năm.

Miễn thuế 2 năm khi chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp mới cóthêm nguồn lực kinh doanh, có thêm khoản thời gian cần thiết để làm quen dần với mô hình kinh doanh mới, hướng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn, quy mô thị trường rộng lớn để phát triển xa hơn trong tương lai.

Xin trân trọng cảm ơn ông!