Doanh nghiệp Việt Nam sẵn sàng tham gia chuỗi kinh tế tuần hoàn

Quang cảnh Diễn đàn.

Tại Diễn đàn “Thực hiện kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam: Chính sách và kết nối hành động” được tổ chức ngày 10/11, các chuyên gia, doanh nghiệp đã khẳng định vai trò của doanh nghiệp, nhận thức cũng như những khó khăn của doanh nghiệp trong thực hiện kinh tế tuần hoàn.

Phát biểu khai mạc, GS. TS Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam khẳng định, kinh tế tuần hoàn không chỉ là một khái niệm thời thượng mà là kiến trúc phát triển mới của Việt Nam trong chuyển đổi kép – chuyển đổi số, chuyển đổi xanh.

Đây là con đường tất yếu để chúng ta giảm phụ thuộc tài nguyên, cắt giảm phát thải, nâng hiệu suất sử dụng năng lượng và vật liệu, đồng thời mở ra thị trường, việc làm và chuỗi giá trị mới mang tính bền vững.

Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 23/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 là bước đi chiến lược cụ thể hóa các mục tiêu trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Chiến lược tăng trưởng xanh và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu.

Về tiềm năng khai thác kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, TS Triệu Thanh Quang, Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững cho biết, việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính, giảm chi phí đầu vào và đa dạng hóa sinh kế nông thôn, mà còn góp phần quan trọng trong mục tiêu quốc gia phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Cũng theo TS Triệu Thanh Quang, tổng hợp bốn nhóm trồng trọt, chăn nuôi, chế biến gỗ, thuỷ sản cho thấy Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên sinh khối rất lớn – ước tính trên 150 triệu tấn phụ phẩm và chất thải nông nghiệp mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ tái chế trung bình hiện mới đạt khoảng 40–50%.

Về vai trò của doanh nghiệp trong thực hiện kinh tế tuần hoàn, TS Nguyễn Sỹ Linh, Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, nên phân biệt hai nhóm doanh nghiệp (DN) gồm DN cung cấp dịch vụ đầu vào cho kinh tế tuần hoàn và doanh nghiệp sản xuất. Trong đó, với DN sản xuất quy mô nhỏ, cần chủ động đưa ra các danh mục ưu tiên cụ thể trong kinh tế tuần hoàn để DN chủ động tham gia.

Theo PGS. TS Nguyễn Danh Nguyên, Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Đại học Bách Khoa, đối với các DN Việt Nam, khi nghiên cứu các DN nông nghiệp, DN chế biến thực phẩm cho thấy, các DN hàng đầu trong chuỗi khi thực hiện chuyển đổi xanh, chuyển đổi số trong kinh tế tuần hoàn thường sẽ trở thành động lực kéo theo các DN khác trong chuỗi cùng phát triển.

Tuy nhiên, với các DN trong ngành công nghiệp chế biến chế tạo, các DN Việt thường không phải là DN nắm vai trò đầu tàu trong chuỗi, chủ yếu là DN thực hiện gia công, do đó các DN khó khăn hơn trong chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn.

Chia sẻ dưới góc độ DN, ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch HĐQT Công ty Shinec, Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền (Hải Phòng) cho biết, các DN Việt Nam đều có nhu cầu thực hiện kinh tế tuần hoàn, được tham gia vào chuỗi kinh tế tuần hoàn.

Một trong những lý do quan trọng là do hiện nay hầu như tất cả các Hiệp định FTA mà Việt Nam đã ký kết đều quy định từ năm 2026 sẽ áp dụng quy định về tái chế trong sản xuất hàng hoá, nếu không đáp ứng quy định này thì DN sẽ rất khó khăn trong xuất khẩu sản phẩm.

Cũng theo ông Phạm Hồng Điệp, DN cần hệ thống chính sách thống nhất để thực hiện kinh tế tuần hoàn. Hiện nay Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực từ 2022 chỉ có một điều khoản nhỏ về kinh tế tuần hoàn, trong khi đó, Nghị định số 35/NĐ-CP về quản lý khu kinh tế và khu công nghiệp trong đó có quy định về khu công nghiệp sinh thái.

Tuy nhiên, theo ông Điệp, các văn bản pháp luật này chưa tích hợp được với các luật khác, ví dụ như Luật Quy hoạch, dẫn tới nhiều khó khăn, vướng mắc cho DN và địa phương trong phát triển khu công nghiệp sinh thái gặp khó khăn.

Các đại biểu thảo luận tại Diễn đàn.

Ông Điệp khẳng định, những gì đem lại hiệu quả thì các DN rất tích cực tham gia và các DN sẵn sàng triển khai kinh tế tuần hoàn. Đơn cử như, khu công nghiệp Nam Cầu Kiền đã triển khai chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, đã chủ động lắp đặt hệ thống quan trắc trực tuyến để sẵn sàng tham gia thị trường tín chỉ cacbon vào năm 2026.

Đồng thời đề xuất Quốc hội, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo cắt giảm thủ tục hành chính; nghiên cứu tích hợp các quy định tại các văn bản pháp luật để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong phát triển kinh tế tuần hoàn.

Theo ông Phạm Hồng Điệp, phải sớm có hành lang pháp lý rõ ràng để DN thực thi kinh tế tuần hoàn, phát triển, nếu không nhanh thì vấn đề kinh tế tuần hoàn có thể sẽ kéo tụt kinh tế Việt Nam trong năm 2026.

Tại Diễn đàn, các đại biểu tham dự cũng thống nhất nhận định rằng, kinh tế tuần hoàn là trụ cột của mô hình tăng trưởng xanh, song để đi vào thực tiễn cần sự kết hợp chặt chẽ giữa thể chế – công nghệ – thị trường – hành vi xã hội.

Nhiều tham luận cũng đề xuất xây dựng khung đo lường chỉ số tuần hoàn quốc gia, hình thành mạng lưới đổi mới sáng tạo xanh, và thiết lập cơ chế tài chính – đầu tư xanh cho doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất, đặc biệt trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp chế biến và đô thị xanh.