Hoàn thiện chuỗi cung ứng tôm: Chìa khóa mở rộng thị phần xuất khẩu

Ngành tôm Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Nâng chuẩn chuỗi cung ứng để khẳng định vị thế

Việt Nam hiện là một trung tâm sản xuất và xuất khẩu hàng đầu trong chuỗi cung ứng toàn cầu, với kim ngạch xuất nhập khẩu tăng đều qua từng năm. Ngành tôm - một trong những ngành mũi nhọn của thủy sản Việt Nam cũng đi theo xu hướng đó, dù tốc độ tăng trưởng còn chậm so với kỳ vọng.

Theo thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tôm Việt Nam hiện đứng thứ 3 về thị phần tại thị trường EU, sau Ecuador và Ấn Độ. Trước đây, chúng ta từng giữ vị trí thứ 2. Việc tôm Ấn Độ vượt qua Việt Nam chủ yếu nhờ tận dụng cơ hội mở rộng thị trường khi Hoa Kỳ siết chặt thuế đối ứng, khiến các nước buộc phải đẩy mạnh xuất khẩu sang EU - nơi có yêu cầu nghiêm ngặt nhất về tiêu chuẩn chuỗi cung ứng.

Thị trường EU hiện đặc biệt chú trọng truy xuất nguồn gốc, lao động và bảo vệ môi trường. Đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để ngành tôm Việt Nam khẳng định vị thế, nếu kịp thời đáp ứng các quy định mới. Khi đáp ứng đầy đủ yêu cầu của EU, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể lấy lại vị trí thứ 2 và tăng trưởng mạnh ở cả EU, Anh và các thị trường khác.

Những nội dung trọng tâm trong quy định chuỗi cung ứng của EU tập trung vào hai vấn đề: sử dụng lao động và bảo vệ môi trường. Trong đó, yêu cầu về lao động không chỉ dừng ở việc tuân thủ pháp luật trong nước, mà còn đòi hỏi điều kiện làm việc, sinh hoạt của người lao động trong trang trại nuôi tôm phải đạt chuẩn an toàn, vệ sinh, có khu ăn nghỉ và căng tin phù hợp.

Phát triển bền vững - điều kiện cần và đủ để vươn xa

Ngoài yếu tố lao động, EU còn yêu cầu phúc lợi động vật, như cấm cắt mắt tôm bố mẹ trong quá trình sinh sản, quy định mật độ thả nuôi để tránh stress, lắp đặt camera và đầu dò kiểm soát môi trường nước. Đây là bước tiến hướng tới mô hình nuôi trồng thủy sản nhân văn, hiện đại và minh bạch.

Ở khía cạnh môi trường, Việt Nam đã cam kết tại Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu lần thứ 21 (COP21), giảm phát thải 35% vào năm 2035 và đạt trung hòa khí thải năm 2050. Doanh nghiệp tôm vì vậy cần sớm xây dựng lộ trình giảm phát thải, áp dụng công nghệ sạch, vật tư thân thiện môi trường và sử dụng năng lượng tái tạo như lắp đặt pin mặt trời trên mái nhà xưởng.

Nhiều doanh nghiệp cũng đang chú trọng mô hình kinh tế tuần hoàn: phân loại rác, tái chế bao bì với ít nhất 30% vật liệu tái tạo - hướng đến sản xuất xanh, tiết kiệm tài nguyên và nước.

Chế biến sâu tạo lợi thế cạnh tranh về xuất khẩu cho tôm Việt Nam, hướng tới kim ngạch đạt 3,8 tỷ USD trong năm 2025.

Bên cạnh đó, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe. Tôm xuất khẩu sang EU cần đạt tiêu chuẩn chứng nhận nuôi trồng thủy sản bền vững (ASC) để dễ dàng thâm nhập các hệ thống phân phối cao cấp. Trong khi đó, tôm Ecuador có tới 30-40% đạt chuẩn này, còn Việt Nam vẫn khiêm tốn. Đây chính là “nút thắt” cần sớm tháo gỡ, nếu muốn tăng thị phần bền vững.

Một vấn đề khác cũng được chỉ ra tại Hội nghị do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp UBND tỉnh Cà Mau tổ chức là chi phí đầu vào trong nuôi tôm còn cao, khiến giá thành sản phẩm tăng, giảm sức cạnh tranh. Vì vậy, cùng với việc hoàn thiện chuỗi cung ứng, việc kiểm soát và giảm giá thành sản xuất cũng là điều kiện cần và đủ để ngành tôm Việt phát triển bền vững.

Hoàn thiện chuỗi cung ứng tôm không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chiến lược sống còn của ngành tôm Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt toàn cầu. Khi doanh nghiệp chủ động minh bạch, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và kiểm soát giá thành hợp lý, tôm Việt sẽ tiếp tục khẳng định thương hiệu, giữ vững thị phần xuất khẩu và đồng hành cùng kỳ vọng phát triển bền vững của đất nước.