Thuế GTGT đối với hàng nhập khẩu trị giá thấp: Khung pháp lý còn thiếu và yếu

Mỏng về khung pháp lý và chính sách

Hiện tại ở nhiều quốc gia đã áp dụng các quy định chặt chẽ đối với hàng hóa NK trị giá thấp qua TMĐT. Còn tại Việt Nam, hiện chính sách không đặt ra giới hạn về số lượng hay loại hình hàng hóa NK qua phương thức TMĐT. Điều này vô hình chung tạo ra sự bất lợi và một sân chơi không công bằng cho hàng hóa Việt Nam khi tham gia cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Mặc dù Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 của Chính phủ đã đưa ra những quy định cơ bản về điều kiện áp dụng cho các chủ thể cung cấp dịch vụ TMĐT xuyên biên giới tại thị trường Việt Nam, nhưng các quy định này vẫn chưa đủ mạnh mẽ và hiệu quả.

Theo đánh giá của ông Nguyễn Hoàng Tuấn, Khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính, việc chưa đưa ra khung pháp lý đối với hàng hóa NK trị giá thấp đang dẫn đến tình trạng nhiều nền tảng TMĐT xuyên biên giới hoạt động tại Việt Nam chưa hoàn tất các thủ tục pháp lý chính thức.

Hoạt động thương mại điện tử trở thành điểm nhấn nổi bật trong bức tranh thương mại của Việt Nam.

Ngoài ra, pháp luật cũng chưa quy định việc phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước liên quan như hải quan, thuế, quản lý thị trường trong quá trình thực thi hay chưa có quy định phối hợp trong quản lý và giám sát chất lượng hàng hoá, quản lý thanh toán số hay các hệ sinh thái hỗ trợ TMĐT xuyên biên giới cũng là vấn đề đặt ra nhiều thách thức lớn, nguy cơ thất thoát cho NSNN là không nhỏ.

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn nhấn mạnh, việc thiếu hành lang pháp lý cho hoạt động e-logistics (các hoạt động hỗ trợ vận chuyển hàng hóa từ nơi cung ứng đến nơi tiêu dùng thông qua các giao dịch mua bán trên nền tảng TMĐT) tại Việt Nam cũng là những trở ngại không nhỏ.

Cũng theo một cán bộ Hải quan làm công tác xây dựng chính sách, các quy định về thực hiện thủ tục hải quan hiện hành mới chỉ được thiết kế cho thương mại truyền thống và chưa được điều chỉnh phù hợp với đặc thù của TMĐT.

Điển hình như quy định về xác định trị giá tính thuế đang là một khó khăn thấy rõ. Bởi người mua hàng thường không có đầy đủ hóa đơn, chứng từ thương mại theo chuẩn mực quốc tế để xuất trình cho cơ quan hải quan.

Đặc biệt với các mặt hàng mua trong đợt giảm giá sâu (flash sale), việc chứng minh giá trị giao dịch thực tế là rất khó khăn. Khi đó, cơ quan hải quan buộc phải áp dụng các phương pháp xác định trị giá khác, có thể không phản ánh đúng giá trị thực tế và gây nhiều phản ứng trái chiều, cán bộ Hải quan này cho biết thêm.

Năng lực quản lý và thực thi chưa đáp ứng

Khi TMĐT phát triển như vũ bão và vượt xa tầm dự báo cũng đang đặt ra nhiều thách thức trong năng lực quản lý và thực thi của các cơ quan quản lý nhà nước liên quan.

Theo nhiều chuyên gia, hiện nay năng lực của cơ quan quản lý nhà nước liên quan còn chưa theo kịp với thực tiễn phát triển của hoạt động TMĐT xuyên biên giới.

Trong đó, thực tế nhiều cơ quan quản lý vẫn chưa xây dựng được một hệ thống công nghệ thông tin đủ mạnh, có khả năng kết nối, xử lý dữ liệu lớn (Big Data) và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tự động hóa việc giám sát và quản lý rủi ro tương thích với Hệ sinh thái của TMĐT để đảm bảo công tác quản lý không làm ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng của hàng hóa giao dịch qua TMĐT.

Ngoài ra, việc xử lý hàng triệu gói hàng mỗi ngày phần lớn vẫn dựa vào các phương pháp thủ công hoặc bán thủ công, dẫn đến tình trạng quá tải và bỏ sót.

Thêm vào đó, nhân lực phục vụ trong các cơ quan như thuế, hải quan, thương mại chưa đủ và nhiều khâu chưa được đào tạo đồng đều và chuyên sâu về các mô hình kinh doanh TMĐT phức tạp, các phương thức thanh toán số và chưa có nhiều kinh nghiệm đối phó với các kỹ thuật gian lận mới.

Công chức hải quan cửa khẩu Tân Thanh (Chi cục Hải quan khu vực VI) kiểm tra xuất xứ hàng hóa. Ảnh: H.Nụ

Dù nhiều bộ, ngành đã từng bước xây dựng được Hệ thống công nghệ ứng dụng AI, Big Data để giám sát hoạt động TMĐT xuyên biên giới nhưng vẫn chưa mạnh và đồng bộ giữa các cơ quan với nhau. Điều này dẫn tới công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện, đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động TMĐT còn hạn chế, thậm chí dẫn đến việc không chủ động trong việc ngăn ngừa, xử lý hàng giả, hàng cấm, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ.

Tương tự, hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa được thường xuyên; chưa được tiến hành bài bản và chỉ dựa vào thông tin do các tổ chức quốc tế cung cấp. Việc không thường xuyên, thiếu chủ động thanh kiểm tra sẽ khó bảo đảm hiệu quả trong quản lý nhà nước về TMĐT xuyên biên giới.

Theo đánh giá của cơ quan hải quan, song song với đó, cơ quan hải quan áp dụng quản lý rủi ro để quyết định việc kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa và để áp dụng được quản lý rủi ro trong việc quyết định kiểm tra, giám sát hải quan thì cơ quan hải quan cần có thông tin trước về hàng hóa XNK. Do đó, việc thiếu thông tin trước về hàng hóa hoặc không đủ cơ sở dữ liệu để đưa ra quyết định miễn kiểm tra cũng mang tới hiệu quả không cao.

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn cho rằng, TMĐT là hoạt động mang tính toàn cầu, do đó việc quản lý không thể chỉ dựa vào nỗ lực của một quốc gia. Cụ thể, hiện nay thiếu các hiệp định song phương và đa phương về thuế TMĐT và Việt Nam chưa có nhiều hiệp định hỗ trợ tư pháp về thuế với các quốc gia có các sàn TMĐT lớn đặt máy chủ. Điều này gây khó khăn trong việc yêu cầu các nền tảng như Amazon, Shein, Temu,.. cung cấp dữ liệu giao dịch hoặc khấu trừ thuế tại nguồn.

Thêm vào đó việc chia sẻ thông tin giữa cơ quan thuế, hải quan Việt Nam và cơ quan thuế, hải quan các nước khác về các giao dịch TMĐT gần như chưa có, khiến việc xác minh doanh thu và nghĩa vụ thuế của các nhà cung cấp nước ngoài trở nên bất khả thi.