Thuế GTGT đối với hàng nhập khẩu trị giá thấp: Sự bùng nổ kéo theo nhiều thách thức

Thương mại phát triển mạnh mẽ

Trong những năm vừa qua, TMĐT trên toàn cầu đã phát triển bùng nổ với tốc độ rất nhanh tạo ra một xu hướng tiêu dùng và kinh doanh mới. Trong đó TMĐT xuyên biên giới đã giúp cho người tiêu dùng trên toàn cầu có thể dễ dàng tiếp cận và mua hàng hoá ở mọi nơi và mọi lúc, xoá bỏ giới hạn về khoảng cách địa lý. Tại Việt Nam, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ tăng từ 2,97 tỷ USD (năm 2014) lên vượt 25 tỷ USD (năm 2024), với tốc độ tăng trưởng 20%.

Theo OECD thì hàng hoá nhập khẩu có trị giá thấp là các lô hàng có trị giá dưới một ngưỡng tối thiểu và dưới ngưỡng này thì các khoản thuế hải quan hay VAT/GST được miễn để giảm chi phí hành chính (OECD,2015).

Cùng quan điểm này, theo Tổ chức Hải quan thế giới (WCO), hàng hóa NK có trị giá thấp (low-value imported goods) được định nghĩa là các lô hàng có giá trị nhỏ dưới một ngưỡng nhất định, được miễn hoặc giảm thuế và các thủ tục hải quan phức tạp để thúc đẩy thương mại. Ngưỡng giá trị này, còn gọi là "de minimis" thay đổi tùy theo quốc gia.

Công nhân tháo dỡ sang tải hàng gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị. Ảnh: H.Nụ

Điển hình, tại Hoa Kỳ, ngưỡng giá trị "de minimis" là 800 USD (tính đến năm 2024) và chấm dứt vào 2025; Hải quan Úc cho phép nhập cảnh miễn thuế đối với hàng hóa dưới 1.000 đô la Úc; trong khi tại Liên minh châu Âu (EU), ngưỡng miễn thuế giá trị gia tăng từ 22 EUR xuống 0 EUR (trước năm 2021).

Theo báo cáo “Việt Nam – TMĐT xuyên biên giới 2024” của Dự án Thương mại số đánh giá năm 2024 Việt Nam XK trực tuyến hàng hóa đạt 1,7 tỷ USD và NK trực tuyến 2,4 tỷ USD (VECOM, 2025). Đồng thời cùng với sự phát triển đó thì chính sách "de minimis" – ngưỡng giá trị tối thiểu mà dưới mức đó hàng hóa NK được miễn các loại thuế – đã được nhiều quốc gia, áp dụng nhằm đơn giản hóa thủ tục hải quan đã tạo sự thuận lợi cho các hàng hoá có trị giá thấp dễ dàng xâm nhập vào các quốc gia.

Cụ thể. tại Việt Nam, Quyết định số 78/2010/QĐ-TTg ban hành ngày 30/11/2010 có hiệu lực từ 1/2/2011 đã quy định miễn thuế NK và thuế GTGT cho các lô hàng gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh có trị giá từ 1 triệu đồng trở xuống. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay khi mà các giao dịch TMĐT xuyên biên giới tăng trưởng theo cấp số nhân, chính sách này đã bộc lộ những hệ lụy tiêu cực.

Thách thức đặt ra

Theo ông Nguyễn Hoàng Tuấn, Khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính, ngoài việc gây ra một khoản thất thu NSNN đáng kể, việc miễn thuế cho lô hàng trị giá thấp đã tạo ra một lợi thế cạnh tranh không công bằng cho hàng hóa nước ngoài so với hàng hóa sản xuất và kinh doanh trong nước vốn phải chịu thuế GTGT đầy đủ.

Trước thực trạng này, nhiều nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, EU, Vương quốc Anh, Úc,… đã tiên phong trong việc bãi bỏ hoặc điều chỉnh ngưỡng "de minimis".

Công chức Hải quan TPHCM kiểm tra hàng nhập khẩu qua đường chuyển phát nhanh. Ảnh: T.H

Hòa cùng xu thế đó, ngày 3/1/2025 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 01/2025/QĐ-TTg có hiệu lực từ 18/2/2025 bãi bỏ toàn bộ Quyết định số 78/2010/QĐ-TTg về mức giá trị hàng hóa NK gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh được miễn thuế. Việc kê khai, nộp thuế GTGT đối với hàng hoá NK gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh thực hiện theo quy định tại Luật Thuế GTGT và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.

Đây là một quyết định chính sách quan trọng, đánh dấu sự thay đổi trong tư duy quản lý thuế để thích ứng với nền kinh tế số.

Mặc dù vậy, theo ông Nguyễn Hoàng Tuấn, việc chuyển từ "miễn thuế" sang "thu thuế" đối với hàng hóa NK trị giá thấp không phải là một bài toán đơn giản, mà đặt ra hàng loạt thách thức về pháp lý, kỹ thuật, và xã hội.

Trong đó, các chuyên gia trong lĩnh vực thuế, hải quan cho rằng, không chỉ dừng lại ở việc thay đổi quy định mà cần tập trung hoàn thiện đồng bộ khung pháp lý, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, ứng dụng công nghệ và tăng cường truyền thông để đảm bảo chính sách được thực thi hiệu quả, hài hòa giữa mục tiêu tăng thu ngân sách, tạo thuận lợi thương mại và bảo vệ sản xuất trong nước.

Cũng theo đánh giá của nhiều chuyên gia, trong bối cảnh phát triển mạnh của TMĐT, thuế GTGT đối với hàng hóa NK đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguyên tắc điểm đến, tức là thuế được thu ở nơi hàng hóa được tiêu dùng.

Điều này có nghĩa là, khi một sản phẩm được NK vào một quốc gia, nó sẽ phải chịu mức thuế GTGT tương đương với sản phẩm sản xuất trong nước, đảm bảo sự cạnh tranh công bằng.

Trên cơ sở đó có thể khẳng định thuế GTGT đối với hàng hóa NK là loại thuế gián thu đánh vào phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng, được thu tại khâu NK.