Đại lý thủ tục hải quan: Thực tế diễn ra và mục tiêu phát triển

Cụ thể từ những con số

Tại Hội thảo phát triển đại lý hải quan: Thực trạng và giải pháp do Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan) tổ chức ngày 10/10/2024, Cục Công nghệ thông tin và thống kê hải quan (nay là Ban Công nghệ thông tin và thống kê hải quan) đã đưa ra thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2024, toàn quốc có 156 ĐLTTHQ đứng tên trên tờ khai thay cho chủ hàng thực hiện hoạt động XNK, chiếm 14,1% trên tổng số ĐLTTHQ (1.200 ĐLTTHQ và khoảng 1.700 nhân viên ĐLTTHQ).

Doanh nghiệp đại lý hải quan. Ảnh: T.H

Trong đó, số lượng tờ khai XNK của ĐLTTHQ thực hiện là 503.734 tờ khai chiếm 6,11% trên tổng số 8.241.170 tờ khai XNK, với kim ngạch XNK là 26,54 triệu USD, chiếm 5,81% trên tổng số 450,75 triệu USD kim ngạch XNK của cả nước. Như vậy, số lượng đại lý làm thủ tục hải quan còn khá khiêm tốn.

Qua đánh giá, tổng hợp từ Chi cục Hải quan khu vực I (trước tháng 3/2025 là Cục Hải quan Hà Nội), đơn vị quản lý 335 ĐLTTHQ, chiếm khoảng 24% tổng số ĐLTTHQ trên cả nước. Tính đến hết tháng 9/2024, có 299 đại lý đang hoạt động, 3 đại lý tạm dừng hoạt động và 33 đại lý đã chấm dứt hoạt động. Mặc dù con số này vẫn cho thấy sự ổn định tương đối của hoạt động các ĐLTTHQ trên địa bàn, song khi đánh giá về mức độ chấp hành pháp luật hải quan và pháp luật thuế, Hải quan khu vực I cho biết, vẫn còn tình trạng chưa chấp hành đầy đủ quy định về báo cáo.

Xét theo quy mô, có 22 đại lý có số lượng khách hàng lớn hơn 10 DN; xét theo tiêu chí tờ khai, có 20 ĐLTTHQ có số lượng trên 500 tờ khai XNK/1 quý phục vụ cho khách hàng (trên 2.000 tờ khai/năm); xét theo kim ngạch có 20 đại lý có kim ngạch XNK trên 10 triệu USD/1 quý. Trong khi đó, đặc thù địa bàn quản lý của Hải quan khu vực I có khối lượng lớn các tờ khai giá trị thấp và chủ yếu là tờ khai đối với hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh.

Những con số cụ thể trên đã phản ánh sự phân hóa về quy mô và năng lực hoạt động giữa các đại lý, khi không nhiều đại lý có khả năng thực hiện các giao dịch có giá trị lớn.

Đặc biệt, công tác quản lý ĐLTTHQ vẫn còn nhiều khó khăn từ việc đảm bảo tính tuân thủ pháp luật đến việc duy trì hiệu quả hoạt động kinh doanh của các đại lý.

Khâu quan trọng trong chuỗi giao nhận hàng hoá

ĐLTTHQ có vai trò quan trọng, giúp DN XNK thông quan nhanh hàng hoá, tránh được những vi phạm trong quá trình làm thủ tục hải quan và tiết kiệm được chi phí. Trong bối cảnh phát triển thương mại hiện nay, cần phát triển ĐLTTHQ cả về lượng và chất để nâng cao vai trò của dịch vụ này trong hoạt động XNK.

Công chức Hải quan cửa khẩu Chi Ma (Chi cục Hải quan khu vực VI) tiếp nhận và giải quyết thủ tục cho DN. Ảnh: H.Nụ

Theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lưu Mạnh Tưởng, ở hầu hết các quốc gia, ĐLTTHQ là một loại hình dịch vụ rất phát triển trong hoạt động XNK. Đây là một khâu trong chuỗi dịch vụ giao nhận hàng hóa mà nhiều nước đã áp dụng hiệu quả. Hiện nay, các quốc gia phát triển trên thế giới gần như 100% đã áp dụng thông quan điện tử, các thủ tục đều được thực hiện trên hệ thống tự động hóa nên hệ thống ĐLTTHQ cũng mang tính đặc thù và phát triển chuyên nghiệp hơn, đáp ứng nhu cầu của xã hội.

Tại Việt Nam, so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, hoạt động ĐLTTHQ hoạt động chưa thực sự hiệu quả, đáp ứng nhu cầu đặt ra, tỷ lệ tờ khai đại lý được ủy quyền nộp thuế thay hoàn toàn cho chủ hàng chiếm tỷ lệ rất thấp, mức độ tin cậy của đại lý chưa được đánh giá ở mức cao. Phần lớn ĐLTTHQ chưa nhận thức đầy đủ và đúng đắn về vai trò của mình nên chưa có đầu tư cho hoạt động ĐLTTHQ như trang bị cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động...

Trong Chiến lược phát triển hải quan đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu tiếp tục xây dựng và phát triển ĐLTTHQ chuyên nghiệp, đồng bộ, hiện đại, toàn diện và đa dạng hơn; hướng tới thực hiện áp dụng công nhận chế độ ưu tiên cho đại lý làm thủ tục hải quan; từng bước thực hiện tự động hóa quản lý hoạt động khai hải quan của các ĐLTTHQ, nhân viên được cấp thẻ thông qua việc kiểm soát việc làm thủ tục hải quan.

Điều này đòi hỏi, cơ quan Hải quan và ĐLTTHQ, các DN có hàng hoá XNK cần chung tay nghiên cứu hướng đến phát triển, nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động ĐLTTHQ, tạo thuận lợi cho DN đại lý hải quan.