Dự kiến lộ trình triển khai mô hình thông quan tập trung

Cụ thể lộ trình triển khai thí điểm

Theo dự thảo Đề án Mô hình thông quan tập trung đang được đưa ra lấy ý kiến, Cục Hải quan dự kiến lộ trình triển khai thí điểm.

Cụ thể, từ ngày 1/3/2026, sẽ triển khai tại Chi cục Hải quan khu vực III (Hải Phòng) và Chi cục Hải quan khu vực V (Bắc Ninh).

Theo đó, Chi cục Hải quan khu vực III sẽ thành lập Đội Thông quan để thực hiện việc thông quan đối với các lô hàng XNK qua các đơn vị: Hải quan cửa khẩu cảng Hải Phòng KV1, KV2, KV3 và Hải quan cửa khẩu cảng Đình Vũ.

Dự kiến từ ngày 1/3/2026, sẽ triển khai tại Chi cục Hải quan khu vực III (Hải Phòng). Ảnh minh họa: Thái Bình

Chi cục Hải quan khu vực V thành lập Đội Thông quan để thực hiện việc thông quan đối với các lô hàng XNK qua các đơn vị trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh cũ: Hải quan Bắc Ninh, Hải quan KCN Yên Phong, Hải quan ICD Tiên Sơn.

Từ ngày 1/4/2026, Cục Hải quan sẽ tổ chức đánh giá và triển khai mở rộng đối với tất cả Hải quan cửa khẩu, Hải quan ngoài cửa khẩu trên địa bàn Chi cục Hải quan khu vực III, Chi cục Hải quan khu vực V.

Đồng thời, cũng từ ngày 1/3/2026, tại Chi cục Hải quan khu vực VIII (Quảng Ninh) sẽ thành lập Đội thông quan để thực hiện việc thông quan đối với các lô hàng XNK tại các cửa khẩu đường bộ.

Kể từ ngày 15/4/2026 đến 15/5/2026, Cục Hải quan tiến hành xử lý các vướng mắc về nghiệp vụ; rà soát hoàn thiện các điều kiện về công nghệ thông tin, điều kiện cơ sở vật chất tại các Chi cục Hải quan khu vực; triển khai theo hình thức cuốn chiếu đối với các Chi cục Hải quan khu vực còn lại. Riêng Chi cục Hải quan khu vực II (TP Hồ Chí Minh) sẽ triển khai từ ngày 1/6/2026.

Cục Hải quan cũng phân công nhiệm cho các đơn vị tham mưu thuộc Cục nhằm thoàn thiện, trình cơ quan có thẩm quyền ký ban hành văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan theo mô hình thông quan tập trung, chấm dứt việc nộp chứng từ giấy thuộc bộ hồ sơ hải quan.

Đồng thời, điều chỉnh, nâng cấp hệ thống đảm bảo triển khai quy trình thủ tục hải quan và quy trình kiểm tra phúc tập hồ sơ theo mô hình tổ chức bộ máy mới; khảo sát địa điểm dự kiến triển khai thông quan tập trung của Chi cục Hải quan khu vực; Chuẩn bị hạ tầng mạng, máy chủ, máy trạm, các trang thiết bị an ninh, an toàn đảm bảo triển khai thông quan tập trung.

Bên cạnh đó, thực hiện rà soát, sắp xếp, bố trí công chức cho Đội Thông quan theo yêu cầu nhiệm vụ, phù hợp với trình độ chuyên môn, năng lực, phẩm chất, đạo đức của công chức theo quy định; lựa chọn, bố trí địa điểm làm việc và chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc cho Đội Thông quan đảm bảo triển khai thuận lợi, hiệu quả.

Khẳng định lợi ích

Cục Hải quan cho biết, việc xây dựng và triển khai mô hình thông quan tập trung là yêu cầu khách quan và cấp thiết trong giai đoạn hiện nay, nhằm thực hiện chủ trương cải cách, hiện đại hóa và chuyển đổi số toàn diện ngành Hải quan, phù hợp với Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Cục Hải quan cũng nhấn mạnh, qua nghiên cứu lý luận, kinh nghiệm quốc tế và kết quả thí điểm tại một số địa phương (như Móng Cái – Quảng Ninh, Hải Phòng), có thể khẳng định rằng mô hình thông quan tập trung mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

Riêng Chi cục Hải quan khu vực II (TP Hồ Chí Minh) sẽ triển khai từ ngày 1/6/2026.

Theo đó, nếu triển khai Đề án thành công sẽ mang lại 4 lợi ích. Thứ nhất, Mô hình thông quan tập trung là phù hợp với xu hướng quốc tế, đang được nhiều nước áp dụng nhằm cải thiện hiệu quả và minh bạch trong quản lý hải quan; tăng tính minh bạch và giảm tiêu cực do xử lý tập trung, ít tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ Hải quan và DN từ đó có thể giảm tiêu cực, nhũng nhiễu.

Thứ hai, Mô hình thông quan tập trung làm tăng hiệu quả quản lý nhà nước về hải quan do tập trung thông tin và xử lý tại một đầu mối giúp kiểm soát, điều hành tốt hơn các hoạt động XNK. Ngoài ra, mô hình thông quan tập trung còn hạn chế các nguy cơ buôn lậu, gian lận thương mại từ việc khai sai tên hàng, mã HS, trị giá, xuất xứ… nhờ thông tin tập trung và cơ chế kiểm soát thống nhất.

Thứ ba, việc DN có thể khai báo hải quan tại bất kỳ địa điểm nào mà không cần phụ thuộc vào địa điểm tập kết hàng hóa thực tế sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí cho DN như giảm chi phí nhân sự, đi lại, thời gian chờ đợi, làm thủ tục…

Thứ tư, triển khai Mô hình thông quan tập trung sẽ thúc đẩy chuyển đổi số và hiện đại hóa hải quan do cần xây dựng hệ thống CNTT đồng bộ, kết nối toàn quốc, thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ 4.0, tăng cường sử dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn để phân tích, dự báo rủi ro; tạo nền tảng kỹ thuật – pháp lý cho Hải quan số, Hải quan thông minh, phù hợp xu hướng quốc tế và thông lệ của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO).

Cục Hải quan khẳng định đề án Mô hình thông quan tập trung là bước chuyển quan trọng trong tư duy quản lý – từ phân tán sang tập trung, từ thủ công sang điện tử hóa, và từ quản lý sang phục vụ, đảm bảo vừa kiểm soát chặt chẽ, vừa tạo thuận lợi tối đa cho thương mại.

Nguyên tắc triển khai thông quan tập trung Quy trình nghiệp vụ thực hiện tại Đội Thông quan: 1. Quy trình thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK (bao gồm cả quản lý đối với hàng hóa tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập và quản lý thu nộp ngân sách). 2. Quy trình quản lý đối với hàng hóa gia công, sản xuất XK, DN chế xuất. Quy trình nghiệp vụ thực hiện tại Hải quan cửa khẩu/Ngoài cửa khẩu: Đối với các trường hợp khai tờ khai vận chuyển độc lập (quá cảnh, trung chuyển, chuyển cửa khẩu), hàng hóa đưa vào, đưa ra kho ngoại quan và các trường hợp khai tờ khai hải quan giấy vẫn thực hiện tại các Hải quan cửa khẩu/Hải quan ngoài cửa khẩu như hiện nay và thực hiện theo quy định tại Quyết định số 1966/QĐ-TCHQ, cụ thể: 1. Quy trình về việc kiểm tra hàng hóa XNK bằng máy soi container ban hành kèm theo QĐ 3272/QĐ-TCHQ ngày 24/11/2020 (gộp quy trình kiểm tra hàng hóa XNK trong quá trình xếp, dỡ tại cửa khẩu). 2. Quy trình thủ tục hải quan đối với hàng hóa vận chuyển chịu sự giám sát hải quan (trừ vận chuyển kết hợp). 3. Quy trình giám sát đối với hàng hóa XNK đưa vào, ra kho ngoại quan, kho CFS, kho hàng không kéo dài… cửa hàng miễn thuế. 4. Quy trình thủ tục hải quan đối với trường hợp khai hải quan trên tờ khai hải quan giấy.