Mô hình thông quan tập trung: Mục tiêu số hóa hồ sơ hải quan ở dạng dữ liệu điện tử

Định hướng phát triển mô hình

Để đạt được mục tiêu trên, tại Quyết định số 628/QĐ-TTg ngày 20/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 cũng đã đưa ra nhiều giải pháp.

Quyết định số 628/QĐ-TTg nêu rõ, giải pháp cho hoạt động nghiệp vụ hải quan là xây dựng, triển khai mô hình địa điểm kiểm tra thực tế hàng hóa tập trung, ứng dụng công nghệ, máy móc thiết bị hiện đại trong công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan.

DN thực thiện quy trình xác nhập hoàn thành khai báo thủ tục hải quan tại nơi làm thủ tục hải quan. Ảnh: H.Nụ

Đối với tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực, hiện cơ quan Hải quan đã được xây dựng 3 cấp theo hướng tinh gọn, giảm đầu mối trung gian, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả đáp ứng yêu cầu quản lý theo mô hình nghiệp vụ hải quan tập trung, thông minh.

Với mô hình tổ chức bộ máy như hiện nay thì việc việc tiếp nhận, kiểm tra hồ sơ hải quan theo hướng tập trung bằng phương thức điện tử sẽ vô cùng thuận lợi. Trong đó, việc kiểm tra thực tế, giám sát hàng hóa, theo dõi quản lý hoạt động XNK hàng hóa cơ bản được giao cho hải quan cửa khẩu/ngoài cửa khẩu nơi DN có cơ sở sản xuất thực hiện.

Thời gian qua, cơ quan Hải quan cũng đã tích cực đầu tư, trang bị cơ sở vật chất hiện đại đáp ứng việc triển khai áp dụng quản lý hải quan trên nền tảng ứng dụng công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Ngoài ra, cơ quan Hải quan đã đầu tư hiện đại hóa hệ thống trụ sở làm việc của các đơn vị hải quan. Trong đó, trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại phục vụ kiểm tra, giám sát hải quan và các hoạt động liên quan đáp ứng yêu cầu hiện đại với mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh, mô hình thông quan tập trung.

Đại diện Ban Giám sát và quản lý về hải quan (Cục Hải quan) cho rằng, Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 cũng đã xác định việc thực hiện thủ tục hải quan theo mô hình thông quan tập trung là một giải pháp quan trọng để tiến đến tự động hóa, hiện đại hóa quy trình thủ tục hải quan, đáp ứng yêu cầu của mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh.

Điều kiện cần thiết để triển khai

Từ những định hướng phát triển, để chuẩn bị cho lộ trình triển khai mô hình, Cục Hải quan đã rà soát chính sách quản lý, kiểm tra chuyên ngành liên quan đến hàng hóa XNK và đã báo cáo, trình Bộ Tài chính có công văn kiến nghị với các bộ, ngành.

Cơ quan Hải quan đã tổ chức rà soát các chứng từ quản lý chuyên ngành hiện đang quy định người khai hải quan phải nộp/xuất trình bản chính tại các văn bản quy phạm pháp luật theo chức năng, nhiệm vụ được giao và triển khai thực hiện các thủ tục hành chính này trên Cổng thông tin một cửa quốc gia theo quy định tại Điều 26 Nghị định 85/2019/NĐ-CP trước khi cơ quan Hải quan triển khai mô hình thông quan tập trung.

Theo đó, khi cơ quan Hải quan triển khai mô hình thông quan tập trung, trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật vẫn quy định người khai hải quan phải nộp/xuất trình bản chính chứng từ chuyên ngành cho cơ quan Hải quan và các bộ, ngành chưa triển khai thủ tục hành chính trên Cổng thông tin một cửa quốc gia thì đề nghị các bộ, ngành sau khi ban hành chứng từ chuyên ngành bản giấy thì đồng thời cập nhật thông tin các chứng từ này trên Cổng thông tin một cửa quốc gia để làm cơ sở cho cơ quan Hải quan kiểm tra đối chiếu với thông tin khai báo của người khai hải quan.

Công chức Hải quan giám sát hàng hóa qua hệ thống trực tuyến. Ảnh: H.Nụ

Cục Hải quan cho biết, để đảm bảo cho việc thông quan tập trung được thông suốt thì hệ thống CNTT là điều kiện tiên quyết. Trong đó, toàn bộ hồ sơ nộp cho cơ quan Hải quan phải được số hóa hoặc chuyển đổi sang dữ liệu điện tử; người khai hải quan thực hiện thủ tục và theo dõi quá trình giải quyết thủ tục của cơ quan Hải quan thông qua môi trường điện tử mà không phải tiếp xúc trực tiếp với công chức hải quan.

Đáng chú ý, việc trao đổi thông tin, phản hồi kết quả giải quyết hồ sơ giữa các đơn vị hải quan với nhau phải được thực hiện thông qua hệ thống; việc kiểm tra phúc tập hồ sơ cũng phải được thực hiện dựa trên nguyên tắc đánh giá rủi ro và do hệ thống tự động lựa chọn….

Đặc biệt, việc phân công CBCC thực hiện kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa, phúc tập hồ sơ hải quan được hệ thống tự động phân công theo nguyên tắc chuyên sâu (theo mã loại hình, theo mã HS, theo địa bản quản lý, lĩnh vực kiểm tra…). Ngoài ra, các điều kiện khác về hạ tầng mạng, máy chủ, máy trạm, các trang thiết bị an ninh, an toàn đảm bảo cần phải được lắp đặt tại Đội Thông quan để đảm bảo thông quan tập trung.

Liên đến vấn đề phân cấp, phân quyền khi triển khai đề án thông quan tập trung, căn cứ các chủ trương, chỉ đạo, Nghị quyết của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ trong thời gian qua, Cục Hải quan cho rằng, cần phải rà soát, sửa đổi để quy định cụ thể về trách nhiệm thực thi của Đội thông quan, Đội phúc tập hồ sơ, Hải quan cửa khẩu, Hải quan ngoài cửa khẩu, cũng như công tác phối hợp giữa các đơn vị này trong việc giải quyết các thủ tục hành chính.