Tác động từ thuế đối ứng, xuất khẩu thủy sản đang chững lại

Cá tra là một trong 2 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam

Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), kết thúc quý III/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước, nhưng thấp hơn hai quý đầu năm. Lũy kế 9 tháng đạt 8,36 tỷ USD, tăng 16%, cho thấy ngành vẫn duy trì được đà tăng trưởng tích cực dù chịu nhiều sức ép.

Theo đánh giá của bà Lê Hằng, sự sụt giảm nhẹ trong quý III phản ánh tác động rõ rệt của chính sách thuế đối ứng 20% của Hoa Kỳ bắt đầu áp dụng từ tháng 8, khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch giao hàng và tìm hướng chuyển hướng thị trường.

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực với kim ngạch 3,4 tỷ USD, tăng 22%, mức cao nhất trong ba năm qua. Cá tra đạt 1,6 tỷ USD, tăng 9%, giữ vị trí thứ hai nhờ phục hồi tại các thị trường CPTPP và Trung Đông. Mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ và cua ghẹ đều ghi nhận tăng trưởng hai con số, trong khi cá ngừ giảm nhẹ do thiếu nguyên liệu và xung đột tại Trung Đông ảnh hưởng chuỗi cung ứng.

Theo thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là khu vực nhập khẩu lớn nhất với 1,8 tỷ USD, tăng 34%, trong khi Hoa Kỳ đạt 1,4 tỷ USD, tăng 8,4% nhưng bắt đầu giảm tốc trong quý III. Xuất khẩu sang Nhật Bản đạt 1,3 tỷ USD, tăng 17% và EU 884 triệu USD, tăng 13%, trong khi Hàn Quốc, ASEAN và Trung Đông duy trì mức tăng hai con số.

Đáng chú ý, CPTPP tiếp tục là khu vực tăng trưởng ấn tượng, tăng 25%, cho thấy hiệu quả của việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do trong việc đa dạng hóa thị trường.

Chế biến tôm xuất khẩu tại Công ty CP Thủy sản Cà Mau. Ảnh: N.H

Tuy nhiên, bức tranh quý III cũng bộc lộ nhiều thách thức. Thuế đối ứng mới từ Mỹ, cùng các quy định nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc và bảo vệ động vật có vú biển (MMPA), đang trở thành thách thức lớn nhất cho hoạt động xuất khẩu trong quý IV và năm 2026.

Đồng thời, thẻ vàng IUU của EU vẫn chưa được gỡ bỏ, khiến nhóm hải sản khai thác tiếp tục gặp khó khi tiếp cận các thị trường cao cấp. Bên cạnh đó, biến động tỷ giá, chi phí logistics tăng trở lại, và sự cạnh tranh từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia đang tạo sức ép lớn lên lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam.

Dù vậy, theo bà Hằng, trong khó khăn vẫn tồn tại nhiều cơ hội chiến lược. EU đã có động thái nới lỏng một số rào cản kỹ thuật với thủy sản nuôi trồng Việt Nam, mở ra dư địa tăng trưởng mạnh cho tôm và cá tra. CPTPP mở rộng với sự gia nhập của Anh, giúp đa dạng hóa kênh thương mại và tạo thêm cơ hội cho sản phẩm chế biến cao cấp.

Thị trường Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu lớn đối với sản phẩm tươi sống và cao cấp phục vụ các nhà hàng, khách sạn, đặc biệt trong các tháng cuối năm.

Từ thực tế trên, VASEP dự báo quý IV/2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ chững lại mạnh, đạt khoảng 2,19 tỷ USD, giảm hơn 22% so với cùng kỳ, do tác động của thuế đối ứng 20% và nguy cơ áp thuế chống bán phá giá cao đối với tôm vào Mỹ.

Trong đó, tôm và cá tra – hai mặt hàng chủ lực – dự kiến giảm tốc, trong khi cá ngừ, mực, bạch tuộc sụt sâu do tác động của thẻ vàng IUU và lo ngại quy định MMPA có hiệu lực từ đầu 2026. Ngược lại, EU và Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu ổn định, là điểm tựa chính giúp kim ngạch cả năm 2025 ước đạt 10,5 tỷ USD, tăng khoảng 5% so với năm 2024.

Không những thế, tình hình xuất khẩu quý I/2026 được dự báo tiếp tục giảm, do tác động dây chuyền từ thuế và MMPA. Từ quý II/2026 trở đi, tốc độ phục hồi sẽ phụ thuộc vào khả năng Việt Nam tháo gỡ các rào cản thuế, IUU, cùng với việc đa dạng hóa thị trường và nâng tỷ trọng hàng chế biến giá trị cao.