Tăng cường kết nối khu vực FDI với doanh nghiệp trong nước

Dòng vốn FDI tiếp tục đóng vai trò quan trọng và trở thành động lực mới để Việt Nam thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số.

FDI tăng nhưng nội địa hóa vẫn thấp

Hiện nay, Việt Nam có hơn 39.000 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký trên 480 tỷ USD. Khu vực này đóng góp khoảng 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, khoảng 70-75% kim ngạch xuất khẩu, tạo hàng triệu việc làm và chiếm 20% GDP. Đó là dấu ấn rất lớn đối với tăng trưởng kinh tế và hội nhập.

Tuy nhiên, động lực lan tỏa công nghệ lại chưa tương xứng với tiềm năng. Theo khảo sát mới đây của Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO), chỉ khoảng 36% doanh nghiệp FDI tại Việt Nam mua nguyên liệu, linh kiện tại chỗ, thấp hơn nhiều so với mức 60-70% tại Thái Lan và Malaysia.

Đặc biệt, khâu “nội địa hóa” trong các ngành mũi nhọn còn thấp: điện tử gia dụng chỉ chiếm 30-35%, viễn thông 15% và ô tô 10-20%. Phần lớn doanh nghiệp Việt Nam mới cung ứng bao bì, linh kiện cơ khí nhỏ, dịch vụ vận tải, ăn uống… chứ chưa bước vào phân khúc giá trị cao - nơi quyết định biên lợi nhuận và chuyển giao công nghệ.

Đồng thời, cơ chế kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước còn yếu, thiếu thiết chế trung gian chuyên nghiệp, thiếu dữ liệu chuẩn hóa về năng lực doanh nghiệp nội khiến nhiều chương trình kết nối cung - cầu công nghiệp mới ở dạng phong trào.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, không đủ vốn, công nghệ, tiêu chuẩn ISO, thiếu quản trị… nên không thể đáp ứng yêu cầu khắt khe của chuỗi cung ứng FDI. Vì vậy, khu vực FDI vẫn hình thành “một khối kinh tế tương đối biệt lập ngay trên lãnh thổ Việt Nam”.

Chuyển trọng tâm từ thu hút sang liên kết

Để thu hẹp khoảng trống liên kết giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước, cần thực hiện 4 nhóm giải pháp trọng tâm sau:

(1) Hoàn thiện thể chế để chuyển chính sách FDI từ “ưu tiên số lượng vốn” sang “ưu tiên liên kết - nội địa hóa”. Ưu đãi chỉ thực hiện dựa trên kết quả thực: tỷ lệ nội địa hóa, liên doanh - Nghiên cứu và Phát triển (R&D), chuyển giao công nghệ, hỗ trợ đào tạo nhà cung ứng Việt Nam. Tinh thần này đã được nêu trong Nghị quyết số 50-NQ/TW;

(2) Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ công nghiệp tại Hà Nội, Bắc Ninh, Đồng Nai, Bình Dương… đóng vai trò “trạm kỹ thuật” hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam đạt chuẩn; hình thành cơ sở dữ liệu số quốc gia về doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ để doanh nghiệp FDI tra cứu - kết nối nhanh;

Cần tăng cường kết nối doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước, tạo động lực cho phát triển bền vững.

(3) Nâng cao năng lực doanh nghiệp Việt Nam thông qua tín dụng ưu đãi, quỹ phát triển nhà cung ứng theo mô hình Hàn Quốc - Nhật Bản, hỗ trợ đổi mới dây chuyền, thử nghiệm mẫu, chứng nhận quốc tế; gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp - viện nghiên cứu - trường đại học;

(4) Cần giao vai trò chủ công cho các hiệp hội ngành nghề: tổ chức Ngày hội nhà cung ứng Việt Nam, Diễn đàn kết nối chuỗi cung ứng công nghiệp, tôn vinh điển hình liên kết tốt. Các địa phương cần đưa chỉ tiêu “liên kết khu vực FDI - doanh nghiệp nội” vào đánh giá hiệu quả thu hút đầu tư, thay vì chỉ nhìn vào vốn đăng ký hay xuất khẩu.

Chặng đường phát triển mới của đất nước, hướng tới mục tiêu trở thành nước công nghiệp phát triển vào năm 2045, đòi hỏi Việt Nam cần tiếp tục tăng cường thu hút FDI. Nhưng đó phải là FDI thế hệ mới - dòng vốn chất lượng cao, hàm lượng công nghệ cao, gắn với tăng trưởng xanh, đồng thời có cơ chế chuyển giao công nghệ rõ ràng và tạo được liên kết hiệu quả với doanh nghiệp trong nước.

Chỉ khi doanh nghiệp Việt Nam thực sự “bắt tay” với doanh nghiệp FDI trong cùng chuỗi sản xuất - từ linh kiện, dịch vụ kỹ thuật, logistics đến R&D thì dòng vốn FDI mới tạo thành động lực nội sinh cho nền kinh tế. Đây cũng là yếu tố then chốt bảo đảm cho nền kinh tế Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và tự cường trong kỷ nguyên mới.