Rút gọn biểu thuế TNCN giúp việc tính thuế đơn giản và minh bạch hơn

Việc rút gọn biểu thuế giúp cách tính thuế đơn giản, minh bạch hơn, phản ánh đúng năng lực thu nhập của người lao động.

Vì sao cần rút gọn từ 7 xuống còn 5 bậc thuế?

Dự thảo Luật Thuế TNCN sửa đổi đã điều chỉnh Biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng đối với cá nhân cư trú có thu nhập từ tiền lương, tiền công theo hướng giảm số bậc từ 7 xuống 5 và nới rộng khoảng cách giữa các bậc.

Trong quá trình xây dựng dự án Luật, cơ quan soạn thảo đưa ra hai phương án, song đa số ý kiến thống nhất lựa chọn phương án 2, tức là biểu thuế gồm 5 bậc, với các mức thuế suất 5%, 15%, 25%, 30% và 35%, áp dụng cho phần thu nhập tính thuế tương ứng 10, 20, 30, 40 và trên 100 triệu đồng/tháng.

Việc giảm số bậc tính thuế cũng có ý kiến băn khoăn và cho rằng, để duy trì tính công bằng giữa các nhóm thu nhập cần giữ nguyên 7 bậc như hiện nay, bởi việc nới rộng khoảng cách giữa các bậc có thể khiến mức điều tiết giữa người thu nhập trung bình và người thu nhập cao bị thu hẹp, giảm tính lũy tiến của biểu thuế.

Mặc dù vậy, nhiều ý kiến bày tỏ đồng tình với việc rút gọn số bậc thuế, bởi hệ thống thuế hiện hành quá phức tạp, khoảng cách giữa các bậc quá hẹp, dẫn đến “nhảy bậc”, người nộp thuế có thể phải chịu mức điều tiết cao hơn chỉ vì tăng nhẹ thu nhập, dù mức chênh không đáng kể. Việc giảm số bậc sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục kê khai, giảm sai sót và tiết kiệm thời gian cho cả cơ quan thuế lẫn người nộp thuế.

Theo Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu), duy trì mức thuế lũy tiến cao ở nhóm thu nhập cao có thể ảnh hưởng đến khả năng thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. Do đó, việc giảm độ dốc lũy tiến (5, 10, 15, 25, 30, 35% cho 5 bậc) là một hình thức để khuyến khích những người có trình độ cao, có thu nhập cao đăng ký nộp thuế tại Việt Nam, đặc biệt trong xu hướng làm việc toàn cầu hiện nay.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Vũ Thu Hà, Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thuế & Pháp lý Deloitte Việt Nam, phân tích, việc rút gọn biểu thuế xuống 5 bậc sẽ giúp cách tính thuế trở nên đơn giản, minh bạch hơn, đồng thời phản ánh đúng năng lực thu nhập của người lao động.

Dự thảo Luật đã đi theo hướng cải cách toàn diện hơn, khi kết hợp việc rút gọn bậc thuế với điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, bổ sung giảm trừ y tế và giáo dục, giúp cân bằng gánh nặng thuế cho người nộp thuế.

Trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy phát triển các ngành chiến lược như công nghệ số, AI, bán dẫn, trung tâm tài chính quốc tế, chính sách thuế cạnh tranh là yếu tố quan trọng để giữ chân nhân lực chất lượng cao.

Do đó, bà Hà cũng đề xuất, không chỉ các ngành chiến lược mà cả lĩnh vực sản xuất, logistics, y tế, giáo dục… cũng cần chính sách thuế hợp lý để thu hút chuyên gia trong và ngoài nước.

Do đó, có thể cân nhắc nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế suất cao nhất và nghiên cứu lộ trình điều chỉnh thuế suất tối đa phù hợp với thông lệ quốc tế.

Xu hướng quốc tế và định hướng cải cách

Theo các chuyên gia, thực tế, sau nhiều năm áp dụng, biểu thuế lũy tiến từng phần đã bộc lộ một số điểm không còn phù hợp với thực tiễn thu nhập và mức sống hiện nay. Số bậc quá nhiều, chênh lệch giữa các bậc hẹp khiến việc tính thuế, quyết toán thuế trở nên phức tạp, làm tăng rủi ro “nhảy bậc” và thủ tục hành chính cho cả người nộp lẫn cơ quan thuế.

Chính sách thuế cạnh tranh là một trong các yếu tố giữ chân nhân lực chất lượng cao. Ảnh: VH.

Việc giảm số bậc thuế và giãn cách thu nhập giữa các bậc là xu hướng chung ở nhiều quốc gia nhằm đơn giản hóa, nâng cao tính minh bạch, đồng thời vẫn bảo đảm nguyên tắc công bằng theo chiều dọc, tức là người có thu nhập cao hơn phải nộp thuế cao hơn.

PGS. TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính) nhấn mạnh, số lượng thuế suất đối với thuế TNCN từ tiền lương, tiền công của cá nhân cư trú quá nhiều (7 bậc), trong khi các bậc quá dầy, đặc biệt là ở những bậc đầu tiên.

Điều này làm cho mức điều tiết thuế TNCN tăng nhanh đối với những người có thu nhập trung bình và trung bình cao, không hợp lý trong tái phân phối thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội.

Thêm vào đó, các bậc thu nhập trong biểu thuế được ban hành từ năm 2007, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2009, sau 16 năm áp dụng trong bối cảnh GDP bình quân đầu người đã tăng khoảng 3,8 lần, việc xem xét điều chính là cần thiết để phù hợp với thực tế mới.

Do đó, việc giảm từ 7 xuống còn 5 bậc thuế suất là hợp lý. Tuy nhiên, cần nghiên cứu điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc thuế suất rộng hơn và nâng ngưỡng thu nhập tính thuế ở mức thuế suất cao hơn, có thể ở mức tương đương 125 triệu đồng/tháng. Một mặt đảm bảo tính lũy tiến phù hợp, điều tiết cao hơn vào thu nhập cao, mặt khác, tạo động lực cho lực lượng lao động chất lượng cao.

Thực tế, tại khu vực châu Âu, Bắc Mỹ và châu Úc, phần lớn các nước áp dụng từ 5 đến 6 bậc thuế, riêng Hoa Kỳ có 7 bậc. Ở châu Á, số lượng bậc dao động từ 5 đến 13, tùy vào điều kiện kinh tế – xã hội và định hướng chính sách thuế của từng nước.

Về mức thuế suất, một số quốc gia gần đây có xu hướng điều chỉnh tăng thuế với nhóm thu nhập cao để bảo đảm công bằng và tăng nguồn thu sau đại dịch.

Năm 2024, Phần Lan tăng mức thuế suất cao nhất từ 57 lên 57,3%, Lithuania tăng từ 20 lên 32%, trong khi các nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc áp dụng mức cao nhất tới 45%. Ở khu vực ASEAN, Malaysia áp dụng mức 30%, còn Philippines và Indonesia là 35%.

Nhìn vào mặt bằng chung, mức thuế suất tối đa của Việt Nam theo đề xuất không cao so với quốc tế.

Các chuyên gia cũng nhận định, việc sửa đổi biểu thuế TNCN lần này cần đồng bộ với Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030, trong đó mục tiêu là xây dựng hệ thống thuế đơn giản, công bằng, hiện đại và hội nhập quốc tế.

Biểu thuế mới không chỉ tạo thuận lợi trong quản lý và tuân thủ thuế mà còn hỗ trợ mục tiêu giữ chân lao động chất lượng cao, thúc đẩy thị trường lao động phát triển trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh nhân lực toàn cầu.