Ba trụ cột tạo lực đẩy cho thương mại điện tử

Việt Nam đang nổi lên như một thị trường kinh tế số năng động nhờ dân số trẻ và thói quen tiêu dùng trực tuyến tăng mạnh. Đồ họa: TT

Kinh tế số tăng tốc, TMĐT giữ vai trò đầu tàu

Trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam đang nổi lên như một thị trường kinh tế số năng động nhờ dân số trẻ và thói quen tiêu dùng trực tuyến tăng mạnh. Theo Báo cáo Kinh tế số Đông Nam Á năm 2024 của Google, quy mô kinh tế số Việt Nam đã đạt 35 tỷ USD, đứng thứ hai ASEAN.

Trong đó, TMĐT, thanh toán số và các dịch vụ tiêu dùng trực tuyến tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng chiếm hơn 70% thị phần, tiếp tục là động lực chính thúc đẩy tiêu dùng nội địa.

PGS, TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng biên tập Báo Kinh tế & Đô thị nhận định: Đảng và Nhà nước đã xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ chiến lược. Mục tiêu đưa tỷ trọng kinh tế số đạt 20% GDP vào năm 2025 và khoảng 30% vào năm 2030 thể hiện quyết tâm đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên công nghệ.

Song song TMĐT, các lĩnh vực liên quan như logistics thông minh, thanh toán không tiền mặt, giáo dục số và dịch vụ công trực tuyến cũng được thúc đẩy, giúp kinh tế số đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm, gấp ba lần tốc độ tăng trưởng GDP.

Hạ tầng số được xem là điều kiện bắt buộc để các hoạt động TMĐT và giao dịch không tiền mặt diễn ra nhanh và ổn định. Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế - Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Phú Tiến cho biết, Việt Nam đã có bước tiến rõ rệt về hạ tầng kết nối.

Tốc độ internet di động hiện đứng thứ 13/139 quốc gia, tốc độ tải xuống khoảng 160 Mbps. Việt Nam dự kiến có 70.000 trạm 5G vào năm 2025, phủ sóng 90% dân số. Internet cố định cũng tăng 21 bậc, lên vị trí thứ 11 thế giới. Đến nay, cả nước có 45 trung tâm dữ liệu, phục vụ nhu cầu lưu trữ và xử lý dữ liệu lớn từ doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Hà Nội là địa phương ghi nhận mức tăng trưởng tiêu dùng trực tuyến rõ nét. Tỷ trọng kinh tế số trong GRDP của TP. Hà Nội tăng từ 15,37% năm 2020 lên 16,26% năm 2024; mục tiêu đặt ra là đạt 30% vào năm 2030 và 40% vào năm 2045.

Cùng với đó, nguồn nhân lực phục vụ TMĐT và kinh tế số cũng phát triển nhanh. Việt Nam mỗi năm có khoảng 80.000 sinh viên tốt nghiệp nhóm ngành công nghệ thông tin từ 170 trường đại học và hơn 500 cơ sở đào tạo nghề. Hiện có hơn 80.000 doanh nghiệp công nghệ số, với doanh thu đến tháng 10/2025 đạt khoảng 20 tỷ USD, tăng 50% so với cùng kỳ năm 2024.

Xu hướng “Make in Vietnam” đã tạo ra nhiều sản phẩm công nghệ phục vụ thị trường nội địa, đặc biệt trong TMĐT, quản lý kho hàng và logistics số. Tuy vậy, nhiều hạn chế vẫn tồn tại như năng lực công nghệ của doanh nghiệp chưa đồng đều, hạ tầng số giữa các địa phương chênh lệch, khung pháp lý liên quan đến dữ liệu, an ninh mạng và hoạt động TMĐT còn đang hoàn thiện.

Ba trụ cột tạo lực đẩy cho TMĐT

Các chuyên gia nhận định, TMĐT giữ vai trò trung tâm trong tiêu dùng trực tuyến, nhưng để phát triển bền vững cần sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, chính quyền và các đơn vị công nghệ.

Nhiều mô hình quốc tế như Singapore, Seoul hay Thâm Quyến cho thấy sự thành công đến từ việc công khai dữ liệu, quản trị minh bạch, tạo môi trường thử nghiệm và kết nối giữa chính quyền - doanh nghiệp - viện nghiên cứu. Tại Việt Nam, một số địa phương đã bước đầu áp dụng mô hình này.

Nhấn mạnh vai trò của khoa học và công nghệ trong việc tối ưu chuỗi cung ứng, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, ông Nguyễn Phú Tiến đề nghị doanh nghiệp phối hợp với trường đại học, viện nghiên cứu để xây dựng các giải pháp số phục vụ TMĐT, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và điện toán đám mây.

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Đức Kiên cho rằng, chính quyền địa phương cần triển khai hệ thống giao thông công cộng thông minh, tích hợp ứng dụng để người dân theo dõi. Đồng thời, cần hỗ trợ hộ kinh doanh cá thể sử dụng máy POS, hóa đơn và chứng từ điện tử nhằm thúc đẩy thanh toán không tiền mặt.

TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội cho biết, doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp nhiều rào cản khi tham gia TMĐT và chuyển đổi số như hạn chế hạ tầng, năng lực quản trị yếu, khó tiếp cận vốn và thị trường trực tuyến.

Theo ông Quốc Anh, mặc dù TMĐT Việt Nam tăng trưởng mạnh, thị trường vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn như khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, chênh lệch số hóa giữa các địa phương và năng lực công nghệ chưa tương xứng với tốc độ phát triển. Ông cho rằng. cần thêm chính sách tín dụng, chương trình đào tạo kỹ năng số và hỗ trợ doanh nghiệp kết nối với các nền tảng công nghệ.

Theo các chuyên gia, hạ tầng hiện đại, chính sách đồng bộ và nhân lực chất lượng cao là ba trụ cột quan trọng để TMĐT và kinh tế số Việt Nam tiếp tục tăng tốc. Khi ba yếu tố này được triển khai đồng bộ, thị trường TMĐT được kỳ vọng mở rộng hơn, góp phần thúc đẩy tiêu dùng và tạo thêm cơ hội tăng trưởng cho doanh nghiệp trong nước.