Giữ vững thị phần nông sản Việt tại thị trường Trung Quốc

Trung Quốc thắt chặt quy định, mở rộng nguồn cung - thách thức lớn cho nông sản Việt Nam.

Thắt chặt quy định, mở rộng nguồn cung - thách thức lớn cho nông sản Việt

Là một trong những thị trường nhập khẩu nông sản lớn nhất thế giới, Trung Quốc những năm gần đây liên tục hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu.

Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về Vệ sinh Dịch tễ và Kiểm dịch động, thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nước này đang tăng cường xây dựng tiêu chuẩn quốc gia, đẩy mạnh kiểm tra thực địa với doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời áp dụng các chế tài mạnh hơn đối với hành vi vi phạm an toàn thực phẩm.

Đáng chú ý, Trung Quốc đã thông báo ban hành Lệnh 280 thay thế Lệnh 248, có hiệu lực từ ngày 1/6/2026, với nhiều điểm thay đổi lớn. Theo đó, chỉ những sản phẩm nằm trong danh mục công bố của phía Trung Quốc mới được đăng ký qua cơ quan thẩm quyền, thay vì hình thức tự đăng ký trước đây. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải rà soát kỹ danh mục được phép, củng cố hệ thống quản lý chất lượng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc và thường xuyên cập nhật thông tin pháp nhân, địa chỉ, giấy phép để tránh gián đoạn mã số hay bị trả hàng.

Song song với việc siết chặt quy định, Trung Quốc cũng đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn cung. Nước này đã mở cửa cho khoảng 15 sản phẩm nông, lâm, thủy sản đến từ gần 20 quốc gia, vùng lãnh thổ. Từ sầu riêng Campuchia, dừa tươi Malaysia, xoài Ecuador, đến hạt điều Gambia và thủy sản tự nhiên từ New Zealand, Brazil, Kenya, Đan Mạch hay Hy Lạp đều đã có mặt tại thị trường tỷ dân.

Riêng mặt hàng sầu riêng - sản phẩm xuất khẩu mạnh của Việt Nam đang chịu thêm sức ép khi Quảng Tây đã nhập khẩu 19,8 tấn sầu riêng tươi từ Campuchia cuối tháng 9, đánh dấu lô đầu tiên sau hội nghị xúc tiến nông sản Trung Quốc - Campuchia. Với chuối, áp lực không kém khi nhiều địa phương Trung Quốc như Sơn Tây, Thiểm Tây đã thử nghiệm thành công mô hình trồng chuối trong nhà kính, cho quả đạt tiêu chuẩn. Điều này làm cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn, nhất là ở phân khúc trái cây nhiệt đới vốn là thế mạnh của Việt Nam.

Trong bối cảnh này, việc nắm bắt chính sách mới, chủ động chuẩn hóa quy trình không chỉ giúp doanh nghiệp Việt tránh rủi ro tạm dừng thông quan mà còn mở ra lợi thế tiếp cận thị trường minh bạch, ổn định hơn nếu chuẩn bị tốt.

Tìm lợi thế từ vị trí địa lý và xu hướng tiêu dùng mới

Dù cạnh tranh ngày càng gay gắt, Việt Nam vẫn sở hữu lợi thế lớn nhờ vị trí địa lý gần Trung Quốc, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển và tối ưu chi phí logistics - yếu tố cực kỳ quan trọng với các mặt hàng tươi sống. Nhiều loại nông sản Việt đã được phía Trung Quốc mở cửa chính ngạch, tạo dư địa tăng trưởng ổn định nếu doanh nghiệp khai thác hiệu quả.

Việt Nam cần tiếp tục nâng cao chất lượng nông sản và chiến lược chiếm lĩnh thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc.

Theo Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc Nông Đức Lai, để nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp Việt không chỉ tập trung thị trường truyền thống mà cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại sâu hơn vào các tỉnh phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc - nơi có mức sống cao và nhu cầu tiêu thụ lớn đối với trái cây nhiệt đới, thực phẩm cao cấp. Việc phân bổ nguồn hàng phù hợp với từng phân khúc thị trường sẽ giúp gia tăng giá trị xuất khẩu và giảm phụ thuộc vào một số khu vực cửa khẩu.

Trong lĩnh vực thủy sản, Trung Quốc vẫn giữ vị trí nhập khẩu tôm số 1 của Việt Nam. Tuy nhiên, theo bà Phùng Thị Kim Thu Hiệp, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủ sản Việt Nam (VASEP), sự cạnh tranh từ Ecuador và Ấn Độ đang mạnh mẽ hơn bao giờ hết khi hai nước này đẩy mạnh bán tôm đông lạnh giá thấp cho các chuỗi nhà hàng bình dân.

Để giữ thị phần, doanh nghiệp Việt cần tập trung vào phân khúc tôm chất lượng cao - nơi nhu cầu tại Trung Quốc đang tăng vững chắc, nhất là giai đoạn cuối năm phục vụ mùa lễ hội và tết Nguyên đán Bính Ngọ 2026.

Xu hướng tiêu thụ tôm sống, tôm hùm, tôm sú cỡ lớn được dự báo tiếp tục dẫn dắt tăng trưởng nhập khẩu. Tuy vậy, chuyên gia cũng cảnh báo rủi ro từ thay đổi chính sách biên mậu, quy định hải quan hay yêu cầu truy xuất nguồn gốc - chỉ cần sai khác nhỏ cũng có thể khiến lô hàng bị ách tắc hoặc trả lại.

Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu nông, lâm, thủy sản của Trung Quốc vẫn vô cùng lớn, với quy mô 210-230 tỷ USD mỗi năm. Đây là thị trường rộng mở nhưng cũng đầy biến động.

Chỉ khi doanh nghiệp Việt Nam chuyên nghiệp hóa sản xuất, chuẩn hóa quy trình, theo sát mọi điều chỉnh chính sách và liên tục nâng cấp chất lượng sản phẩm, cơ hội mới thực sự được chuyển hóa thành tăng trưởng bền vững.