Doanh nghiệp Việt: Nâng cao hiệu quả huy động vốn và thích ứng trong bối cảnh mới

Doanh nghiệp Việt Nam muốn tiếp cận dòng vốn chất lượng cần hội đủ ba yếu tố. Ảnh: Thúy Nga.

Áp lực từ sự dịch chuyển dòng vốn quốc tế

Theo ông Dương Thanh Tùng, Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Chiến lược, Rủi ro và Giao dịch, Deloitte Việt Nam, số liệu từ Economist Intelligence Unit (EIU) cho thấy, kể từ năm 2023, lãi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ vượt lên trên lãi suất của Chính phủ Việt Nam và duy trì mức chênh lệch này. Diễn biến đó, cộng hưởng với sự mất giá của VND, khiến dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài chịu sức ép lớn.

Tính từ 2023 đến tháng 7/2025, thị trường chứng kiến khối ngoại liên tục bán ròng, tổng giá trị lên đến hàng tỷ USD. Trong khi đó, thanh khoản VN-Index vẫn gia tăng, từ trung bình khoảng 10.000 tỷ đồng/phiên trong quý I/2023 lên tới hơn 22.000 tỷ đồng/phiên vào quý II/2024. Tuy nhiên, giá trị bán ròng của khối ngoại lại duy trì ở mức rất cao – 155.000 tỷ đồng vào quý II/2024 và tiếp tục lặp lại trong quý II/2025.

Không chỉ thị trường chứng khoán, hoạt động mua bán – sáp nhập (M&A) cũng trầm lắng. Thống kê từ Merger Market cho thấy, từ cuối 2021 đến nay, số lượng thương vụ quanh quẩn ở mức 5.000 – thấp xa so với đỉnh hơn 23.400 giao dịch ghi nhận trong quý II/2023. Về giá trị, M&A tại Việt Nam giảm sâu từ 80 triệu USD (quý IV/2021) xuống còn 25 triệu USD (quý II/2025).

“Có thể thấy, môi trường vốn toàn cầu đang ngày càng khắt khe, sàng lọc kỹ, và Việt Nam buộc phải thích ứng để không bị đứng ngoài cuộc”, ông Tùng nhận định.

Theo đánh giá của ông Tùng, mặc dù năm 2025 chưa xuất hiện dấu hiệu nới lỏng. Thay vào đó, các chính sách thắt chặt vẫn tiếp tục, cùng với áp lực thuế thương mại từ Mỹ, xu hướng tối ưu hóa chi phí toàn cầu và đặc biệt là làn sóng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trên diện rộng.

Điều này mang lại lợi thế cho các tập đoàn lớn, vốn có tiềm lực tài chính và khả năng đầu tư công nghệ. Ngược lại, các doanh nghiệp nhỏ, quy mô địa phương – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam – lại đang gánh chịu nhiều sức ép hơn bao giờ hết.

Trong nước, Chính phủ và hệ thống chính trị đang nỗ lực thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân. Các rào cản được tháo gỡ, quy định từng bước cải thiện, tạo thêm không gian phát triển. Nhưng đi kèm với đó là yêu cầu ngày càng cao về tính minh bạch, chuẩn mực quản trị, báo cáo. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức, buộc doanh nghiệp phải nhanh chóng thay đổi.

Xác định rõ sứ mệnh và lợi thế chiến lược

Theo ông Tùng, điều tiên quyết mà doanh nghiệp cần là xác định rõ sứ mệnh và thị trường trọng tâm. Trong quá khứ, các công ty dễ dàng huy động vốn nhờ lợi thế thị trường hay mô hình kinh doanh độc đáo. Ngày nay, sự lựa chọn càng khắt khe: nhà đầu tư chỉ tìm đến những doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh thật sự khác biệt, có bí quyết vận hành riêng và khả năng vươn ra ngoài biên giới quốc gia.

Không chỉ dừng ở sản phẩm hay dịch vụ, một lợi thế chiến lược ngày càng quan trọng chính là hệ thống dữ liệu. Một doanh nghiệp có khả năng quản trị dữ liệu minh bạch, chuẩn hóa, được kiểm soát tốt sẽ tạo dựng niềm tin mạnh mẽ nơi nhà đầu tư. Khi thông tin rõ ràng, quá trình thẩm định rút ngắn, đồng nghĩa với cơ hội tiếp cận vốn ưu đãi cao hơn.

Điều này không chỉ áp dụng cho những tập đoàn lớn với hàng triệu bản ghi dữ liệu. Ngay cả doanh nghiệp vừa và nhỏ, hay hộ kinh doanh có tham vọng chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp, cũng cần tư duy và chuẩn bị từ sớm.

Một ví dụ điển hình là một doanh nghiệp tài chính hoạt động trong lĩnh vực cho vay dưới chuẩn – phân khúc thường bị ngân hàng truyền thống bỏ ngỏ. Họ đã lựa chọn con đường khác biệt: xây dựng lợi thế cạnh tranh bằng công nghệ, áp dụng hệ thống quản trị rủi ro nhiều lớp và phát triển hạ tầng dữ liệu vững chắc.

Nhờ vậy, dù từng đối mặt khó khăn về tuân thủ, doanh nghiệp vẫn chứng minh được khả năng phục hồi, duy trì nền tảng ổn định. Cách tiếp cận này giúp họ thành công trong huy động vốn quốc tế, từ các vòng gọi vốn Series A, B, C cho đến hạn mức tín dụng vượt 170 triệu USD.

Nếu dữ liệu là nền móng, thì chuỗi giá trị chính là phần khung xương sống của doanh nghiệp. Một chuỗi giá trị hiệu quả không chỉ giúp giảm chi phí, tối ưu quy trình, mà còn đảm bảo chất lượng sản phẩm, nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Cuối cùng, yếu tố thường được nhà đầu tư cân nhắc trước khi ký quyết định rót vốn chính là đội ngũ lãnh đạo. Một ban lãnh đạo có tầm nhìn dài hạn, dám đổi mới, quản trị dòng tiền chặt chẽ, sẵn sàng thích ứng với biến động sẽ luôn là điểm cộng lớn.

Điển hình là một doanh nghiệp logistics tại Việt Nam. Khi giá thuê tàu quốc tế tăng vọt trong giai đoạn 2021–2022, họ nhanh chóng chuyển hướng cho thuê tàu ra nước ngoài, vừa tối ưu hóa doanh thu, vừa giảm áp lực thị trường nội địa. Trong khi đó, bất chấp chi phí đầu tư tăng cao, doanh nghiệp vẫn kiên định mở rộng đội tàu, củng cố năng lực dài hạn.

Khi thị trường đảo chiều năm 2023, giá tàu giảm mạnh, chiến lược này đã chứng minh hiệu quả. Doanh nghiệp huy động thành công 500 tỷ đồng trái phiếu chuyển đổi, đủ nguồn lực thực hiện cam kết mua tàu trước đó. Đây là minh chứng sống động cho tầm nhìn dài hạn, tư duy đổi mới và bản lĩnh vững vàng của đội ngũ lãnh đạo.

Ông Dương Thanh Tùng nhấn mạnh: “Trong bối cảnh biến động toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam muốn tiếp cận dòng vốn chất lượng cần hội đủ ba yếu tố: xây dựng mô hình kinh doanh và hệ thống dữ liệu minh bạch; phát triển chuỗi giá trị đáng tin cậy, tối ưu chi phí, hướng tới xanh và bền vững; đồng thời nuôi dưỡng tư duy đổi mới cùng hành động quyết liệt từ ban lãnh đạo”.

Ba yếu tố đó, theo ông, chính là chìa khóa để không chỉ duy trì khả năng thích ứng mà còn tạo dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn cho doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn tới.