Mức thuế 35% chỉ áp dụng cho phần thu nhập vượt 100 triệu đồng/tháng

Bà Lê Thị Yến, Chủ tịch HanoiTax. Ảnh: LY.

Dự thảo Luật thuế TNCN sửa đổi đang được Quốc hội cho ý kiến và dự kiến thông qua tại kỳ họp này. Theo bà, những điểm nào trong dự thảo cần được đặc biệt lưu ý?

Thuế TNCN là chính sách tác động trực tiếp đến phần lớn người dân, đặc biệt là người làm công ăn lương. Các quy định hiện hành đã được ban hành hơn 10 năm, nên việc sửa đổi lần này có ý nghĩa rất lớn.

Tôi cho rằng có ba nội dung cần được làm rõ:

Thứ nhất, cách xác định thu nhập tính thuế phải minh bạch, dễ hiểu và phù hợp với thực tế của người lao động, tránh gây cảm giác phức tạp khi kê khai.

Thứ hai, cần đảm bảo tính công bằng giữa các nhóm đối tượng, ví dụ giữa người làm công ăn lương với hộ, cá nhân kinh doanh; giữa thu nhập trong nước và thu nhập từ đầu tư, chuyển nhượng.

Thứ ba, tính cập nhật của chính sách. Luật nên có cơ chế điều chỉnh tự động theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) để phản ánh biến động kinh tế – xã hội, thay vì phải chờ sửa luật như hiện nay.

Nếu ba yếu tố này được làm rõ, chính sách sẽ vừa khả thi, vừa tạo được sự đồng thuận cao từ người dân.

Hiện nay, nhiều người băn khoăn về đề xuất áp dụng mức thuế cao nhất 35% trong biểu thuế lũy tiến từng phần. Bà có thể làm rõ cơ chế tính thuế để bạn đọc hiểu đúng cách áp dụng theo dự thảo luật không?

Theo Điều 9 của dự thảo Luật, biểu thuế lũy tiến từng phần gồm 5 bậc. Cụ thể, bậc 1: từ 0 – 10 triệu đồng/tháng, mức thuế suất 5%; bậc 2: trên 10 – 30 triệu đồng/tháng có mức thuế suất 15%; bậc 3: trên 30 – 60 triệu đồng/tháng, thuế suất 25%; bậc 4: trên 60 – 100 triệu đồng/tháng, mức thuế suất 30%. Riêng bậc 5: trên 100 triệu đồng/tháng có mức thuế suất 35%.

Tuy nhiên, hiện nay rất nhiều người đang hiểu chưa đúng khi cho rằng thu nhập từ 100 triệu đồng trở lên sẽ bị đánh toàn bộ ở mức 35%.

Thực tế, thuế TNCN ở Việt Nam áp dụng theo phương pháp thuế lũy tiến từng phần, tức chỉ phần thu nhập vượt ngưỡng 100 triệu đồng/tháng mới phải chịu mức thuế 35%, chứ không phải là toàn bộ thu nhập.

Phần thu nhập ở các mức thấp hơn vẫn tính theo các bậc tương ứng.

Ví dụ, nếu một người có thu nhập tính thuế 120 triệu đồng/tháng, thì 100 triệu đồng đầu tiên sẽ tính thuế theo các bậc thấp hơn (từ 5% đến 30%); chỉ 20 triệu đồng còn lại, vượt ngưỡng mới bị tính thuế ở mức 35%.

Cách tính này giúp bảo đảm công bằng và khuyến khích người lao động gia tăng thu nhập, không lo bị “vọt bậc” và phải nộp thuế cao trên toàn bộ khoản thu nhập, dẫn đến thiệt thòi.

Vì vậy, cơ quan Thuế cần truyền thông rõ ràng về nguyên tắc để người dân hiểu đúng và yên tâm hơn khi chính sách được ban hành và áp dụng.

So với biểu thuế hiện hành gồm 7 bậc, dự thảo đã rút gọn còn 5 bậc và nới rộng khoảng cách giữa các bậc. Theo bà, thay đổi này tác động thế nào đến người có thu nhập trung bình và khá?

Việc rút gọn từ 7 xuống 5 bậc là bước tiến trong đơn giản hóa chính sách, giúp người nộp thuế dễ hiểu và dễ tự tính toán nghĩa vụ của mình. Đây cũng là nỗ lực rất lớn của cơ quan soạn thảo. Do đó, tôi đánh giá cao sự thay đổi lần này tại dự thảo luật.

Tuy nhiên, khi các bậc thuế được gộp lại, khoảng cách giữa các bậc rộng hơn, nên chỉ cần tăng thu nhập nhẹ cũng có thể khiến một phần thu nhập rơi vào bậc thuế cao hơn.

Chẳng hạn, người có thu nhập tính thuế 25 triệu đồng/tháng theo biểu hiện hành có thể chỉ nằm ở bậc 10% –15%. Nhưng với biểu thuế mới 5 bậc, mức thu nhập này có thể bị xếp vào bậc 20%, do khoảng cách giữa các bậc rộng hơn. Điều này có nghĩa, phần vượt bị áp thuế cao hơn, người lao động vẫn cảm nhận số thuế phải nộp tăng rõ rệt.

Dù trên lý thuyết, phần thu nhập chịu thuế cao hơn chỉ tính ở “phần vượt”, nhưng vì cảm nhận của người nộp thuế vẫn là thu nhập tăng không đáng kể, trong khi tiền thuế lại tăng.

Do đó, điều quan trọng là khi rút gọn bậc thuế, việc xác định ngưỡng và khoảng cách giữa các bậc cần được tính toán hợp lý, để người có thu nhập trung bình và khá, đặc biệt là người làm công ăn lương tại các đô thị lớn, không cảm thấy bị “vọt bậc” khi thu nhập tăng thêm.

Bên cạnh chính sách thuế với người làm công ăn lương, dự thảo luật lần này còn điều chỉnh mạnh cơ chế thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh theo hướng phân loại theo quy mô doanh thu và áp dụng phương pháp tính thuế phù hợp từng nhóm. Bà nhìn nhận như thế nào về thay đổi này?

Tôi cho rằng việc phân loại hộ kinh doanh thành ba nhóm theo doanh thu là hướng đi đúng, thể hiện nỗ lực cải cách và quản lý phù hợp năng lực từng đối tượng.

Công chức thuế tỉnh Phú Thọ hướng dẫn chính sách thuế mới cho hộ kinh doanh trên địa bàn. Ảnh: VH.

Thời gian qua, nhóm hộ kinh doanh rất đa dạng, có hộ quy mô nhỏ mang tính tự phát, nhưng cũng có hộ có doanh thu lớn, hoạt động ổn định tương tự doanh nghiệp. Nếu vẫn áp dụng một cơ chế thuế đồng nhất thì sẽ khó bảo đảm công bằng và không khuyến khích các hộ lớn chuyển sang mô hình doanh nghiệp.

Theo dự thảo, hộ, cá nhân kinh doanh được chia thành các nhóm: từ 200 triệu đến 3 tỷ đồng/năm nộp thuế theo tỷ lệ khoán; nhóm trên 3 tỷ đồng/năm thực hiện kê khai và nộp thuế theo thu nhập tính thuế (lợi nhuận thực tế)

Cách phân loại này vừa đảm bảo công bằng, vừa khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển bền vững và từng bước minh bạch hóa hoạt động.

Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, theo tôi cần có lộ trình và thời gian chuyển đổi hợp lý, nhất là đối với các hộ nhỏ chưa quen với việc ghi chép sổ sách hoặc sử dụng hóa đơn điện tử. Cơ quan Thuế nên đi kèm chính sách hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn chi tiết và tập huấn miễn phí để các hộ dần thích nghi. Nếu triển khai đồng bộ, tôi tin rằng chính sách này sẽ giúp khu vực hộ kinh doanh hoạt động ngày càng minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Liên quan đến nội dung này, dự thảo cũng đưa ra quy định hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng/năm sẽ nộp thuế TNCN 17% trên thu nhập tính thuế (được xác định bằng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trừ chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh) thay vì doanh thu. Ở góc độ làm tư vấn thuế, bà đánh giá như thế nào về tính khả thi của quy định này?

Về nguyên tắc, việc tính thuế dựa trên lợi nhuận thực tế thay vì doanh thu là hướng đi đúng, phản ánh sát hơn năng lực tài chính của từng hộ kinh doanh và đảm bảo công bằng hơn giữa các nhóm đối tượng.

Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, hộ kinh doanh cần hạch toán đầy đủ doanh thu, chi phí hợp lý, có chứng từ hợp lệ và hệ thống kế toán tương đối hoàn chỉnh, điều mà tôi cho rằng phần lớn các hộ hiện nay còn hạn chế.

Với các hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm, quy định này chắc chắn sẽ khuyến khích minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và từng bước chuyên nghiệp hóa, nhưng đồng thời đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

Họ cần được hướng dẫn cách ghi chép, lưu trữ hóa đơn và áp dụng phần mềm kế toán phù hợp, đồng thời phải có thời gian chuyển đổi đủ dài để tránh bị lúng túng trong giai đoạn đầu thực hiện.

Vì vậy, tôi cho rằng, trong giai đoạn đầu triển khai, nên có chính sách hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn miễn phí cho nhóm hộ kinh doanh này, coi đây là “giai đoạn tập dượt” trước khi áp dụng đầy đủ chế độ kế toán.

Nếu được hỗ trợ đúng cách, việc tính thuế trên lợi nhuận sẽ là bước tiến tích cực, vừa công bằng, vừa giúp hộ kinh doanh trưởng thành hơn trong quản lý tài chính.

Xin trân trọng cảm ơn bà!