Doanh nghiệp môi trường cần nhiều trợ lực để phát triển mạnh

Ảnh minh họa.

Nhiều khó khăn bủa vây doanh nghiệp ngành công nghiệp môi trường

Là ngành có vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo vệ môi trường, trong thời gian qua, việc phát triển ngành công nghiệp môi trường đã được Đảng, Nhà nước quan tâm từ rất sớm.

Từ những năm 2000, ngành công nghiệp môi trường đã hình thành và phát triển tại Việt Nam như một nhiệm vụ quan trọng gắn liền với quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

Tuy nhiên, theo đánh giá, hiện các doanh nghiệp công nghiệp môi trường trong nước mới chỉ có năng lực sản xuất các thiết bị cơ bản và trung cấp. Vẫn còn nhiều rào cản khiến nguồn lực đầu tư cho công nghiệp môi trường chưa cao, thị trường và chuỗi doanh nghiệp môi trường chưa phát triển mạnh…

Phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn và tiếp cận tài chính hạn chế so với nhu cầu đầu tư thiết bị công nghệ cao, trong khi liên doanh và nhà đầu tư nước ngoài có năng lực tài chính và kinh nghiệm quản trị tốt hơn.

Tại tọa đàm “Phát triển ngành công nghiệp môi trường thành ngành kinh tế độc lập đóng góp quan trọng trong cơ cấu kinh tế quốc dân” vừa được tổ chức, TS Trần Văn Lượng, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp môi trường Việt Nam cho biết, về công nghệ, thiết bị, hiện nay ngành công nghiệp của môi trường đang gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Lượng, là ngành công nghệ tổng hợp, từ công nghệ trong chế tạo máy, hóa chất, xử lý nước, ngành nhiệt…, do đó thị trường của ngành công nghiệp môi trường là thị trường ngách và cho tới hiện nay toàn bộ lĩnh vực công nghệ cao, bảo vệ môi trường vẫn thuộc sân chơi của các nhà đầu tư nước ngoài, trong cả sản xuất và thương mại.

“Với nhu cầu và trình độ hiện nay, các nhà khoa học, các doanh nghiệp trong nước đang mày mò, thử nghiệm và mới chỉ đáp ứng một mức độ thị trường nhất định, còn thị trường lớn vẫn thuộc về doanh nghiệp quốc tế”, ông Trần Văn Lượng nhận định.

Theo đại diện Hiệp hội Công nghiệp môi trường Việt Nam, nếu tự mày mò, bắt đầu từ đầu thì sẽ tiêu tốn rất nhiều giá trị và chắc chắn chúng ta sẽ không theo kịp, do đó cần có một cách nhìn mới.

Thực trạng này cần được thay đổi theo hướng phải tận dụng được kinh nghiệm quốc tế, vận dụng được khoa học công nghệ của những nước đi trước bằng cách tăng cường hợp tác quốc tế, mời gọi thu hút nhà đầu tư, nhà khoa học nước ngoài vào chia sẻ kinh nghiệm, định hướng trong nghiên cứu khoa học cho các nhà khoa học, nhà đầu tư trong nước giúp sử dụng hiệu quả nguồn lực trong nước.

Tạo sân chơi thuận lợi cho các doanh nghiệp

Theo ông Nguyễn Đức Quyền, Chủ tịch hội đồng quản trị, Công ty cổ phần năng lượng và môi trường Bách khoa Hà Nội, chúng ta mới chủ động và nắm bắt được trong phạm vi quy mô nhỏ, những quá trình đơn giản.

Khi triển khai sang các lĩnh vực công nghiệp trọng điểm, ví dụ như là sắt thép, công nghệ nhiệt điện để sản xuất điện năng hoặc các lĩnh vực sản xuất tổng hợp…, các đơn vị nghiên cứu, các doanh nghiệp trong nước chưa có đủ nguồn lực để giải quyết một cách hiệu quả vấn đề này.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1894/QĐ-TTg ngày 4/9/2025 phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025-2030 trong đó đặt mục tiêu đưa công nghiệp môi trường phát triển mạnh mẽ thành ngành kinh tế độc lập, đóng góp quan trọng trong cơ cấu kinh tế quốc dân.

Theo ông Phạm Sinh Thành, Quyền Trưởng phòng Môi trường Công Thương, Cục Kỹ thuật an toàn và môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương), chương trình này là hành động cụ thể hóa các định hướng, chủ trương về xanh hóa ngành, xanh hóa kinh tế và và tái cơ cấu ngành Công Thương thông qua các chính sách tài chính các tiêu chuẩn tạo ra sản phẩm, các sản phẩm để trở thành hàng hóa lưu thông trên thị trường.

Để đạt được mục tiêu đưa ngành công nghiệp môi trường đóng vai trò chiến lược trong đảm bảo độc lập, tự chủ về công nghệ, thiết bị sản phẩm phục vụ bảo vệ môi trường, ông Phạm Sinh Thành cho biết, chương trình đã nhấn mạnh cần lấy kinh tế tư nhân làm trọng tâm.

Theo đó, Chương trình đã đề ra một số nhiệm vụ và giao các nhiệm vụ đó cho các hiệp hội ngành nghề để khơi thông các nguồn lực của các thành phần kinh tế tư nhân tham gia vào phát triển công nghiệp môi trường.

Tại quyết định, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu phải chủ động, tận dụng tiềm năng về nguồn lực sẵn có của các tập đoàn, tổng công ty kinh tế nhà nước, ví dụ như Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Năng lượng quốc gia, Tập đoàn hóa chất Việt Nam, Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam… để thực hiện những công trình lớn.

Nhấn mạnh mục tiêu đặt ra là một thách thức rất lớn, các chuyên gia, doanh nghiệp cho rằng, để đạt được mục tiêu này doanh nghiệp cần trợ lực từ đơn hàng, thị trường và nguồn lực tài chính.

Theo TS Trần Văn Lượng, mục tiêu đề ra cũng là động lực cho doanh nghiệp trong nước vì doanh nghiệp đã hiểu đây là lĩnh vực Nhà nước đang quan tâm và sẵn sàng đầu tư, hỗ trợ.

"Trong giai đoạn đầu cần phải có một cú huých, và Quyết định số 1894/QĐ-TTg của Thủ tướng đã định hướng Nhà nước sẵn sàng hỗ trợ với hình thức đặt hàng, với hình thức chỉ định thầu. Đây là động lực rất quan trọng đối với doanh nghiệp trong nước, vì Nhà nước tạo động lực thúc đẩy và hỗ trợ để tạo sân chơi thuận lợi cho các doanh nghiệp", theo TS Trần Văn Lượng.

Bên cạnh đó, việc chú trọng phát triển hình thành hệ sinh thái công nghệ môi trường hiện đại, có khả năng sản xuất cung ứng thiết bị, công nghệ, sản phẩm môi trường trong nước và xuất khẩu là một trong những định hướng mà chương trình đưa ra.

Về vấn đề này, TS Trần Văn Lượng nhấn mạnh yếu tố thị trường, theo đó, hoạt động xúc tiến thương mại cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các sản phẩm trong nước và có những đánh giá để những sản phẩm đó có thể được xuất khẩu ra nước ngoài.

“Với góc độ doanh nghiệp, Hiệp hội đã nhìn thấy một số doanh nghiệp đã tìm hướng đi, đang mày mò trong việc phát triển thị trường và họ cũng đã tiến hành xuất khẩu sang Philippines, Bangladesh. Tuy nhiên, theo quan sát cho thấy sự gắn kết giữa doanh nghiệp công nghiệp môi trường với cơ quan xúc tiến thương mại nó vẫn còn có khoảng cách”, ông Lượng nói.

Dưới góc độ tài chính dự án, ông Nguyễn Đức Quyền cho rằng, nếu nhìn vào tổng mức đầu tư một số dự án ước tính tầm 500-1.000 tỷ đồng thì tỷ lệ cho vay các quỹ như Quỹ Môi trường Việt Nam chưa giải quyết bài toán của doanh nghiệp. Và doanh nghiệp đều phải đi theo kênh của ngân hàng thương mại hoặc là phải huy động vốn từ các tổ chức tài chính.

Do đó, phải có các chính sách hỗ trợ về vốn, cho vay vốn với lãi suất phù hợp trong dài hạn. Và đặc biệt phải chấp nhận rủi ro trong lĩnh vực này, bởi đây là lĩnh vực mới.