Tận dụng các cam kết thúc đẩy xuất khẩu hàng chủ lực sang ASEAN

Bà Nguyễn Việt Chi - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: T.H

Thị trường xuất khẩu lớn thứ tư

Ngày 14/11, tại Hội thảo “Cộng đồng Kinh tế ASEAN và tận dụng các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thuộc ASEAN đối với mặt hàng xuất khẩu chủ lực của doanh nghiệp Việt Nam” do Bộ Công Thương tổ chức, bà Nguyễn Việt Chi - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, tròn 3 thập kỷ Việt Nam gia nhập ASEAN và ASEAN luôn là đối tác kinh tế - thương mại quan trọng của Việt Nam. Quan hệ kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và khu vực thị trường ASEAN không ngừng phát triển trong các năm qua và đạt được các thành tựu đáng kể.

Hiện ASEAN là thị trường xuất khẩu lớn thứ tư của doanh nghiệp Việt Nam, sau Mỹ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU). Theo số liệu của Cục Hải quan, năm 2024, giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN đạt gần 36,9 tỷ USD, tăng 13,3% so với năm 2023. Trong 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang ASEAN đạt 28,5 tỷ USD, tăng 2,8% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo Bộ Công Thương, thị trường ASEAN giàu tiềm năng đối với doanh nghiệp Việt Nam do nhiều yếu tố, như: Dân số lớn thứ ba thế giới (sau Trung Quốc và Ấn Độ) mang đến quy mô thị trường rộng mở; vị trí địa lý gần giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí vận chuyển, chi phí lưu kho bãi; thói quen, thị hiếu tiêu dùng gần gũi, giao thoa, nhiều nét tương đồng do có chung nền tảng văn hóa nông nghiệp. Doanh nghiệp dễ đáp ứng các yêu cầu của thị trường ASEAN về chất lượng cũng như giá thành, là bước đầu để hàng hóa Việt Nam tiếp tục thâm nhập các thị trường khác yêu cầu cao hơn và khó tính hơn.

Các FTA trong khuôn khổ Cộng đồng Kinh tế ASEAN khi được đưa vào thực thi đã hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng cơ hội hợp tác kinh doanh; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; cải thiện năng lực cạnh tranh; tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Hiện nay, Việt Nam là thành viên của 8 FTA của ASEAN và ASEAN với đối tác; đồng thời đang cùng ASEAN đàm phán mới 1 FTA, dự kiến sẽ hoàn thành trong năm 2026.

Nhận thấy cơ hội, tiềm năng của khu vực ASEAN đối với doanh nghiệp, đặc biệt là cách thức tận dụng các ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do sẽ giúp gia tăng thị phần tại thị trường tiềm năng này.

Ứng phó của từng ngành hàng

Đưa ra các khuyến nghị cho các ngành hàng xuất khẩu sang thị trường ASEAN mà doanh nghiệp địa phương quan tâm”, ông Vũ Xuân Hưng - Trưởng Phòng Pháp chế và Xác nhận chứng từ thương mại, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh Khu vực TP. Hồ Chí Minh cho biết, từ kết quả khảo sát của VCCI về những vấn đề doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong kinh doanh cho thấy, hiện nay, tăng trưởng XK chủ yếu đi Hoa Kỳ, EU, Trung quốc trong khi ASEAN lại chưa được khai thác tương xứng với tiềm năng.

Mỗi nước có hàng rào phi thuế quan khác nhau và ngày càng chặt chẽ, nhất là truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn kỹ thuật, ghi nhãn hàng hóa, xu hướng gia tăng áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, tạo áp lực cho hàng hóa XK của Việt Nam.

Đại diện Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh phát biểu tại hội thảo. Ảnh: T.H

Đưa ra khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt Nam XK sang ASEAN, ông Hưng nhấn mạnh, đối với ngành điện tử, Việt Nam là trung tâm nhưng chủ yếu lắp ráp, nên giá trị gia tăng thấp, trong khi ASEAN là thị trường có nhu cầu nhập khẩu lớn; nhưng khả năng chuyển tải, gian lận xuất xứ cao (chuyển 100% linh kiện sang Việt Nam lắp ráp).

Chính vì thế, các doanh nghiệp nên có lộ trình chuyển dần từ gia công lắp ráp sang thiết kế và sản xuất linh kiện; tận dụng các ưu đãi thuế quan trong các FTA; Đồng thời, lưu tâm đến sản xuất bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng, phát triển hậu mãi để khác biệt.

Đối với sản phẩm gỗ là ngành thế mạnh XK của Việt Nam, nhu cầu trong ASEAN tăng cao nhưng khả năng chuyển tải, gian lận xuất xứ cao. Cần chú trọng nguồn gốc gỗ hợp pháp, thị hiếu người tiêu dùng từng nước để có mẫu mã phù hợp.

Riêng mặt hàng nông sản dễ tiếp cận nhưng tính cạnh tranh cao, cần đầu tư để chế biến sâu; tiêu chuẩn hóa bao bì, nhãn Halal; đăng ký thương hiệu; tăng khả năng truy xuất nguồn gốc; phát triển mạng lưới phân phối...

Chia sẻ với các doanh nghiệp tại hội thảo, đại diện Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh cho biết sẽ triển khai nhiều giải pháp xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị phần tại thị trường tiềm năng ASEAN.