Kiến tạo hành lang pháp lý để nền kinh tế số minh bạch, an toàn

Xây dựng một hệ sinh thái TMĐT hoàn chỉnh là yêu cầu cấp thiết, tạo nền tảng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số Việt Nam bền vững.

Xác lập vị thế của Việt Nam trong nền kinh tế số toàn cầu

Thảo luận tại Nghị trường Quốc hội về dự thảo Luật TMĐT, nhiều đại biểu cho rằng, đây là đạo luật có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ điều chỉnh hoạt động kinh doanh trực tuyến mà còn giúp xác lập vị thế của Việt Nam trong nền kinh tế số toàn cầu.

Theo đại biểu Bế Trung Anh (đoàn đại biểu Vĩnh Long), cơ quan soạn thảo đã thể hiện tư duy hiện đại, ngôn ngữ phù hợp với xu hướng quốc tế và phản ánh rõ tinh thần Nhà nước kiến tạo, thị trường dẫn dắt, công nghệ hỗ trợ và quản trị.

Đồng quan điểm, nhiều đại biểu cho rằng, TMĐT không chỉ là một lĩnh vực kinh doanh, mà đã trở thành hạ tầng cốt lõi của nền kinh tế số. Vì vậy, việc xây dựng một hệ sinh thái TMĐT hoàn chỉnh là yêu cầu cấp thiết, tạo nền tảng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số bền vững.

Một nội dung khác được nhiều đại biểu quan tâm là bảo vệ dữ liệu cá nhân trong hoạt động TMĐT. Dự thảo Luật TMĐT cho phép các nền tảng xác thực, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu người dùng nhưng chưa quy định rõ thời hạn lưu trữ, dễ dẫn đến xung đột với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Theo các đại biểu, việc xác thực và lưu trữ dữ liệu phải tuân thủ nguyên tắc tối thiểu hóa, chỉ thu thập dữ liệu cần thiết cho giao dịch và chỉ được chia sẻ khi có căn cứ pháp lý rõ ràng.

Công khai thuật toán, đảm bảo minh bạch thị trường số

Nhiều đại biểu cũng đề nghị sửa đổi Điều 14 và 16 của dự thảo, yêu cầu các nền tảng công khai tiêu chí hiển thị hàng hóa, dịch vụ và logic cơ bản của thuật toán đề xuất. Đây được xem là biện pháp nhằm bảo đảm cạnh tranh công bằng, minh bạch thông tin và ngăn ngừa tình trạng thao túng thị trường số.

Nhằm nâng cao tính minh bạch trong vận hành thuật toán trên các nền tảng TMĐT, các đại biểu kiến nghị Nhà nước cần công nhận các công nghệ chứng thực tin cậy mới như blockchain, truy xuất nguồn gốc nông sản, bảo hiểm vi mô, logistics số... để các sáng kiến công nghệ của Việt Nam có thể vận hành hợp pháp và hiệu quả.

Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế “sandbox” cho TMĐT xuyên biên giới, cho phép doanh nghiệp thử nghiệm các mô hình logistics, thanh toán hay hợp đồng thông minh trong phạm vi quản lý có kiểm soát.

Toàn cảnh Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật TMĐT.

Ngoài ra, hoạt động livestream bán hàng cũng được nhiều đại biểu đề cập như một hiện tượng thương mại mới đang phát triển nhanh chóng trong TMĐT. Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn đại biểu Hải Phòng), livestream không chỉ là hoạt động thương mại đơn thuần mà đã trở thành một dạng nội dung giải trí, thu hút lượng lớn người xem, trong đó có trẻ em và trẻ vị thành niên.

Theo bà Nga, việc trẻ em dễ dàng tiếp cận các nội dung livestream có yếu tố quảng cáo hoặc nhạy cảm là rất đáng lo ngại. Do đó, bà đề nghị bổ sung quy định yêu cầu các nền tảng TMĐT phải kiểm soát, phân loại nội dung livestream theo độ tuổi, đồng thời hiển thị cảnh báo khi nội dung có yếu tố không phù hợp hoặc gây hại cho trẻ em.

Bà Nga cũng đề xuất thiết lập cơ chế phối hợp giữa nền tảng và cơ quan quản lý để xử lý, gỡ bỏ nhanh các nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, quy định pháp luật hoặc có khả năng gây tổn hại đến trẻ em.

Hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy kinh tế số

Dự thảo Luật TMĐT quy định rõ trách nhiệm của các bên tham gia hoạt động trực tuyến, gồm chủ nền tảng, người bán, người livestream, tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết và người tiếp thị liên kết.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh, việc phân định cụ thể vai trò, nghĩa vụ của từng chủ thể là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính khả thi, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và xử lý đúng trách nhiệm khi xảy ra tranh chấp.

Cụ thể, người bán chịu trách nhiệm về chất lượng và nguồn gốc hàng hóa. Người livestream chịu trách nhiệm về nội dung giới thiệu, quảng cáo sản phẩm. Tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi dịch vụ kỹ thuật. Người tiếp thị liên kết chịu trách nhiệm trong phạm vi kiểm soát được của mình.

Nền tảng TMĐT có trách nhiệm thực hiện biện pháp kỹ thuật bảo đảm an toàn thông tin nhưng không phải là cơ quan tiền kiểm nội dung hay “thẩm định quảng cáo” vì điều này vượt quá chức năng và không khả thi.

“Chỉ khi nghĩa vụ được quy định phù hợp với vai trò của từng chủ thể thì việc tuân thủ pháp luật mới khả thi và việc xử lý sai phạm mới đúng người, đúng trách nhiệm”, bà Nga khẳng định.

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc ban hành Luật TMĐT nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát triển kinh tế số, đồng thời nội luật hóa các cam kết quốc tế về TMĐT.

Luật mới sẽ giúp thống nhất hệ thống pháp luật, tạo khung pháp lý đồng bộ với các luật liên quan như Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Giao dịch điện tử, Luật Viễn thông, góp phần thúc đẩy TMĐT trở thành động lực tăng trưởng quan trọng của đất nước.