Xác lập vai trò đầu mối trung chuyển hàng hóa và đầu tư quốc tế của khu kinh tế chuyên biệt

Hàng hóa XNK tại cảng Tân Vũ, Hải Phòng. Ảnh: T.Bình

Khu kinh tế chuyên biệt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với thành phố. Khi được thành lập và đi vào hoạt động sẽ trở thành cực tăng trưởng mới ở khu vực phía Tây, cửa ngõ của thành phố Hải Phòng, tạo sự phát triển cân bằng với hai khu kinh tế ven biển hiện có.

Trên nền tảng đó, không gian phát triển của Hải Phòng được phân bổ hợp lý hơn, hình thành sự liên kết chặt chẽ giữa vùng ven biển - cảng biển quốc tế và vùng nội địa - trung tâm sản xuất công nghệ cao, logistics và đổi mới sáng tạo; góp phần tạo động lực tăng trưởng mới, tái cấu trúc hợp lý không gian phát triển, đồng thời khơi thông những điểm nghẽn để thành phố bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

Với vị trí trung tâm hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, Khu kinh tế chuyên biệt sau khi hình thành sẽ giúp Hải Phòng mở rộng ảnh hưởng từ khu vực ven biển ra toàn vùng Đồng bằng sông Hồng, đồng thời củng cố vai trò đầu mối trung chuyển hàng hóa, dịch vụ và đầu tư quốc tế.

Khu kinh tế chuyên biệt sẽ trở thành cực tăng trưởng mới ở khu vực phía Tây - cửa ngõ nội địa của thành phố Hải Phòng, bổ sung cân bằng với hai khu kinh tế ven biển hiện có của Hải Phòng là Khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải và Khu kinh tế Nam Hải Phòng. Việc hình thành Khu kinh tế chuyên biệt không chỉ tạo ra chuỗi giá trị liên kết bền vững giữa trung tâm nội địa và vùng ven biển, mà còn giúp thành phố phát triển hài hòa, cân đối.

Trong cấu trúc này, Đình Vũ - Cát Hải tập trung vào logistics quốc tế, cảng biển và công nghiệp nặng; Nam Hải Phòng định hướng phát triển đô thị ven biển, du lịch và dịch vụ, thương mại, cảng biển; Khu kinh tế chuyên biệt đảm nhận vai trò trung tâm sản xuất công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, logistics nội địa và đổi mới sáng tạo.

Sự bổ trợ lẫn nhau giữa ba khu kinh tế này không chỉ giúp phân bổ nguồn lực hiệu quả, giảm áp lực cho các đô thị ven biển, mà còn tạo nên một chuỗi giá trị liên kết vùng, nâng cao sức cạnh tranh trong thu hút đầu tư, đưa Hải Phòng và cả vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ trở thành động lực tăng trưởng hàng đầu của miền Bắc và cả nước.

Khu kinh tế chuyên biệt được xây dựng ở khu vực phía Tây thành phố Hải Phòng (Hải Dương cũ) với tổng diện tích dự kiến khoảng 5.300ha nằm trên địa bàn 6 xã là Thượng Hồng, Nguyễn Lương Bằng, Bắc Thanh Miện, Thanh Miện, Hải Hưng và Bình Giang. Theo dự kiến, Khu kinh tế chuyên biệt sẽ hình thành 11 khu công nghiệp, tổng diện tích dự kiến khoảng 2.813,67 ha; phát triển 4 cụm công nghiệp tổng diện tích khoảng 199,04 ha.

Cùng với đó, trong Khu kinh tế sẽ có Khu thương mại dịch vụ, logistics, khu phi thuế quan dự kiến khoảng 230 ha gồm: trung tâm dịch vụ logistic, diện tích khoảng 50ha, khu thương mại, dịch vụ tổng hợp dự kiến khoảng 120 ha, khu phi thuế quan gắn với tổ hợp dịch vụ, thương mại diện tích dự kiến khoảng 60 ha.

Khu kinh tế chuyên biệt cũng gồm: Khu trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu, đào tạo khoảng 60ha với các chức năng chính là thúc đẩy nghiên cứu và phát triển; hỗ trợ khởi nghiệp và doanh nghiệp; kết nối và hợp tác; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; ứng dụng và thương mại hóa công nghệ; thử nghiệm và phát triển sản phẩm; thúc đẩy sáng tạo và tư duy đổi mới.

Dự kiến tổng mức đầu tư cho Khu kinh tế chuyên biệt là khoảng 338.017 tỷ đồng, trong đó nguồn ngân sách chiếm khoảng 0,65%. Phân kỳ đầu tư của khu được chia thành 2 giai đoạn gồm: Giai đoạn 2026-2030 với tổng nhu cầu vốn đầu tư khoảng 136.142 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn ngân sách khoảng 1.200 tỷ đồng; Giai đoạn 2031-2035 với tổng nhu cầu vốn khoảng 201.875 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn ngân sách khoảng 980 tỷ đồng.

Giai đoạn 2025-2026 dự kiến sẽ hoàn thành Quy hoạch chung và một số quy hoạch phân khu xây dựng; xúc tiến thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước. Giai đoạn 2026-2030 sẽ hoàn thiện các thủ tục và triển khai các hoạt động đầu tư, xây dựng.

Trong giai đoạn này, khu kinh tế chuyên biệt bước đầu trở thành động lực tăng trưởng kinh tế của thành phố Hải Phòng. Giai đoạn 2031-2035 sẽ hoàn thiện hệ thống kết cấu kinh tế, xã hội của khu kinh tế đồng bộ, hiện đại. Chuẩn bị các điều kiện để mở rộng Khu kinh tế chuyên biệt với quy mô lên 10.000-15.000 ha.

Sau khi Khu kinh tế chuyên biệt được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập, Ủy ban Nhân dân thành phố Hải Phòng sẽ tiến hành lập quy hoạch chung khu kinh tế và xây dựng kế hoạch đầu tư, các giải pháp cụ thể huy động vốn cho từng dự án; trong đó, có cả nguồn vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ đầu tư theo chương trình mục tiêu; trong đó, các dự án thuần tuý phục vụ công ích, phục vụ cộng đồng, không sinh lời có thể trước mắt sử dụng ngân sách nhà nước, còn lại các dự án khác sẽ tích cực kêu gọi đầu tư theo hình thức hợp tác công-tư (PPP)

Dự kiến, Khu kinh tế chuyên biệt sẽ đóng góp vào GRDP của Hải Phòng từ 3% đến 4% vào năm 2030 và trên 5% giai đoạn sau năm 2030. Thu ngân sách trong Khu kinh tế chiếm khoảng 4-5% tổng thu ngân sách.

Hiện nay, Hải Phòng đã có đầy đủ các điều kiện để hình thành Khu kinh tế chuyên biệt xét theo các tiêu chí của Nghị định số: 35/2022/NĐ-CP về quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế và các cơ chế tại Nghị quyết 226/NQ/QH15 ngày 27/6/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng.

Điểm nhấn hấp dẫn của Khu kinh tế chuyên biệt là các ưu đãi về tài chính, thuế và đất đai, việc nghiên cứu ban hành các cơ chế, chính sách đối với dự án khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo hay thành lập các Quỹ hỗ trợ đầu tư mạo hiểm…