Trí tuệ nhân tạo-cơ hội hay thách thức cho tăng trưởng bao trùm?

Tổng giám đốc WTO công bố Báo cáo. Nguồn: WTO.

Trí tuệ nhân tạo - động lực cho tăng trưởng thương mại

Chủ đề của Báo cáo năm 2025 “Tận dụng thương mại và Trí tuệ nhân tạo để cùng nhau mang lại lợi ích cho tất cả mọi người”.

Theo các kịch bản mô phỏng của WTO, việc ứng dụng AI có thể giúp thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu tăng gần 40% vào năm 2040, trong đó lĩnh vực dịch vụ số có thể tăng trưởng tới 42%. Tăng trưởng GDP toàn cầu được dự báo đạt tăng trưởng từ 12–13% nhờ những tiến bộ này.

Khoảng 90% doanh nghiệp ứng dụng AI mà báo cáo đã ghi nhận lợi ích thực tiễn, đặc biệt trong cải thiện chuỗi cung ứng, tự động hóa thủ tục hải quan, giảm rào cản ngôn ngữ và nâng cao phân tích thị trường.

Đối với các nền kinh tế thu nhập thấp, nếu rút ngắn khoảng cách hạ tầng kỹ thuật số và tăng cường ứng dụng AI, tốc độ tăng trưởng thu nhập có thể đạt tới 15%, so với mức 8% nếu không có cải thiện.

Phát biểu khi khai mạc sự kiện công bố Báo cáo Tổng giám đốc WTO, bà Okonjo-Iweala nhấn mạnh: “Báo cáo mới được đưa ra trong bối cảnh hệ thống thương mại toàn cầu đang trải qua những gián đoạn tồi tệ nhất trong 80 năm qua. Tuy nhiên, giữa những rủi ro đối với thương mại, tăng trưởng và triển vọng phát triển, vẫn có những điểm sáng và một trong số đó là tiềm năng của trí tuệ nhân tạo (AI)”.

Bà Okonjo-Iweala cho biết thêm: Sự phản đối chính trị đang diễn ra đối với thương mại có liên quan nhiều đến việc thiếu đầu tư vào giáo dục, kỹ năng, đào tạo lại và các mạng lưới an sinh xã hội trong 3 hoặc 4 thập kỷ toàn cầu hóa vừa qua. Chúng ta không thể phạm phải sai lầm này một lần nữa với AI.

Chính sách và hợp tác quốc tế: chìa khóa cho AI bao trùm

Theo WTO, Báo cáo mới công bố đồng thời cảnh báo nhiều thách thức sau đối với nền kinh tế toàn cầu: Khoảng cách số vẫn lớn, đặc biệt đối với các nền kinh tế thu nhập thấp còn hạn chế về hạ tầng, kỹ năng và năng lực tính toán; tác động tới lao động với khoảng 30% việc làm tại các nước thu nhập cao có nguy cơ bị AI thay thế; sự tập trung vốn và dữ liệu ở một số ít nền kinh tế phát triển có thể làm gia tăng bất bình đẳng; phân mảnh quy định dữ liệu xuyên biên giới có thể cản trở sự phát triển toàn diện của AI.

Tổ chức Thương mại thế giới nhấn mạnh vai trò then chốt của hệ thống thương mại đa phương trong việc định hình tương lai AI.

Các hiệp định hiện có như Hiệp định Công nghệ thông tin (ITA), Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (GATS) hay Hiệp định về các Khía cạnh liên quan tới Thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPS) đã tạo nền tảng quan trọng cho hệ sinh thái AI.

Báo cáo Thương mại thế giới năm 2025 của WTO cũng đưa ra 3 khuyến nghị sau:

Thứ nhất, Tăng cường cam kết mở cửa thị trường đối với hàng hóa, dịch vụ và công nghệ liên quan đến AI.

Thứ hai, Đẩy mạnh minh bạch, đối thoại về quy định AI thông qua các cơ chế của WTO.

Thứ ba, Hỗ trợ phát triển cho các nền kinh tế đang và kém phát triển, giúp họ xây dựng hạ tầng số, nguồn nhân lực và khung pháp lý phù hợp.

Theo WTO, tương lai của AI trong thương mại toàn cầu phụ thuộc vào những lựa chọn chính sách ngay từ hôm nay. Nếu các quốc gia hợp tác, thu hẹp khoảng cách số và hài hòa quy định, trí tuệ nhân tạo có thể trở thành chất xúc tác mạnh mẽ cho tăng trưởng bao trùm, đem lại lợi ích chung cho toàn cầu.