Ngành dệt may đang đối diện thách thức mới

Ngành dệt may còn phụ thuộc nhiều vào nguyên phụ liệu nhập khẩu. Ảnh: T.H

Mỗi tháng xuất khẩu 4 tỷ USD

Ngày 26/9, tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3-2025 với chủ đề “Động lực nào cho tăng trưởng GDP 8,3%-8,5% do Báo Người Lao động tổ chức, bên cạnh các vấn đề vĩ mô, các chuyên gia cho rằng, sự tăng trưởng của nền kinh tế phụ thuộc khá nhiều vào những ngành hàng cụ thể. Ngành dệt may là một điển hình.

Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công, cho biết trong 8 tháng năm 2025, xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỷ USD. Từ nay đến cuối năm, nếu duy trì mỗi tháng xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD, ngành sẽ cán đích mục tiêu 48 tỷ USD.

Tuy vậy, xuất khẩu dệt may đã có dấu hiệu chững lại. Nếu 6 tháng đầu năm còn tăng 10% so với cùng kỳ, nhưng tính đến hết tháng 8/2025, mức tăng chỉ còn 7%. Nguyên nhân, sau khi Mỹ áp dụng chính sách thuế mới, khách hàng vội vàng đặt hàng và thúc giục giao trước ngày 1/4 để được hưởng mức thuế cũ.

Dù vậy, ông Tùng cho rằng không cần quá lo lắng. Trong 7 tháng năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu sang Mỹ 9,5 tỷ USD hàng may mặc, vượt Trung Quốc chỉ đạt 7 tỷ USD. Thị phần của Việt Nam tại Mỹ hiện chiếm 20%, trong khi Trung Quốc chỉ 15%. Khoảng cách này ngày càng thu hẹp. Việt Nam đang chịu mức thuế 20%, thấp hơn so với Ấn Độ và Trung Quốc, nên vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh.

Thách thức lớn hơn đối với ngành dệt may chính là yêu cầu chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Hiện chỉ khoảng 20-25% doanh nghiệp đủ tiềm lực để đầu tư công nghệ xanh, trong khi phần lớn còn khó khăn. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ khó lấy đơn hàng từ châu Âu – thị trường có yêu cầu rất cao.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số cũng cần được thúc đẩy mạnh để phục vụ truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Thị trường Mỹ yêu cầu chứng minh xuất xứ rõ ràng, trong khi hàng trung chuyển sẽ chịu thuế tới 40%. Nếu không có công nghệ, doanh nghiệp Việt sẽ mất lợi thế.

“Ngoài ra, dù Việt Nam đã ký 16-17 hiệp định thương mại tự do, nhưng ngành dệt may chưa tận dụng được nhiều. Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) quy định xuất xứ từ sợi, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) yêu cầu xuất xứ từ vải, nếu tiếp tục nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc thì khó được hưởng ưu đãi về thuế", ông Tùng nhấn mạnh.

Cần có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên phụ liệu

Để gỡ khó cho ngành dệt may, ông Tùng cho rằng, cần có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên liệu trong nước. Khi giá nguyên liệu nội địa tiệm cận Trung Quốc, doanh nghiệp sẽ ưu tiên mua trong nước để vừa được hưởng lợi thuế, vừa kích thích ngành công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, để thực hiện được cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ và cơ quan đàm phán quốc tế.

Thách thức về chuyển đổi xanh càng rõ khi xét đến mô hình điện mặt trời áp mái. Trước đây hợp đồng thuê kéo dài 20 năm, nay chỉ còn 15 năm. Nếu doanh nghiệp ngừng sử dụng nhà xưởng thì phải hoàn trả chi phí cho phần thời gian còn lại, khiến nhiều doanh nghiệp khó dám đầu tư, dù rất muốn.

Theo TS. Trần Du Lịch, chính sách thuế đối ứng của Mỹ đang tạo áp lực để Việt Nam phải đẩy mạnh nội địa hóa ngành dệt may. Ông nêu ví dụ Trung Quốc có “thủ phủ dệt may” Ninh Ba, nơi hình thành cả chuỗi khép kín từ sợi, nhuộm đến may mặc. Việt Nam hoàn toàn có thể làm được điều tương tự, tập trung ở một vùng, chẳng hạn miền Trung, để tạo thành hệ sinh thái sản xuất. Vấn đề là cần có một lực lượng đứng ra tổ chức, điều phối, chứ doanh nghiệp riêng lẻ không thể làm nổi.

Ông Tùng cho biết từng đề xuất Chính phủ xây dựng chương trình phát triển công nghiệp dệt may, tập trung vào các khu công nghiệp chuyên ngành. Tuy nhiên, hiện chưa rõ cơ quan nào sẽ đứng ra triển khai. Điểm yếu của ngành vẫn là doanh nghiệp tự thân vận động, thiếu liên kết, trong khi các địa phương lại e ngại ô nhiễm sau những sự cố môi trường trước đây. Thực tế, công nghệ xử lý hiện nay đã có thể đáp ứng nhưng tâm lý e dè vẫn là rào cản.