Ngành gỗ cần giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ

Sản xuất gỗ xuất khẩu tại Công ty CP Gỗ Đức Thành.

Nhiều thách thức

Theo ông Phùng Quốc Mẫn- Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA), trong 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gỗ đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2024. Các thị trường chính tập trung vào Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và EU. Đây là mức tăng trưởng được đánh giá là đáng khích lệ trong bối cảnh thương mại toàn cầu diễn biến phức tạp.

Tuy nhiên, ông Mẫn cho rằng mức tăng này đạt được trong điều kiện ngành gỗ phải đối mặt với hàng loạt rào cản như thuế đối ứng, cuộc điều tra Mục 232 của Bộ Thương mại Mỹ đối với gỗ dán, cùng với những quy định chống phá rừng khắt khe tại châu Âu. Đây đều là những trở ngại khiến xuất khẩu gỗ chưa đạt như kỳ vọng, dù con số vẫn tăng trưởng.

Đặc biệt, theo ông Mẫn, ngay trong sáng 26/9, một thông tin chưa chính thức được lan truyền khi Tổng thống Mỹ đăng tải trên mạng xã hội về khả năng tăng 30-50% thuế nhập khẩu gỗ, chủ yếu áp vào mặt hàng tủ bếp và đồ gỗ nội thất. Nếu điều này thành hiện thực, đó sẽ tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành gỗ Việt Nam.

Trước bối cảnh trên, ông Phùng Quốc Mẫn nhận định ngành gỗ Việt Nam cần có giải pháp chủ động, trong đó quan trọng nhất là đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ.

Đồng thời, ngành cũng cần tập trung nâng cao giá trị gia tăng, chuyển đổi sang mô hình ODM (mô hình sản xuất mà nhà sản xuất chịu trách nhiệm thiết kế và sản xuất sản phẩm theo yêu cầu chung của đối tác) gắn liền với thiết kế để tạo lợi thế cạnh tranh.

Ngoài ra, ngành gỗ có thể khai thác tốt hơn thế mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới thông qua các sàn lớn như Amazon, Alibaba… nhằm mở rộng kênh tiếp cận khách hàng quốc tế.

Đáng chú ý, ông Mẫn nhấn mạnh đến việc làm mới cách tiếp cận với các thị trường truyền thống, gia tăng giá trị xuất khẩu. Hiện nay, Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc là ba thị trường lớn nhưng giá trị gia tăng còn thấp do chủ yếu xuất khẩu các mặt hàng như viên nén, dăm gỗ, gỗ dán – những sản phẩm có giá trị không cao.

Cùng với đó, ngành gỗcần hướng đến chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, đẩy mạnh xuất khẩu đồ gỗ nội thất để gia tăng giá trị cho ngành gỗ Việt Nam.

Ba giải pháp thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu

Nhận định hoạt động xuất nhập khẩu – một trong những trụ cột của tăng trưởng kinh tế, bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, 9 tháng năm 2025 ghi nhận kết quả tích cực, với kim ngạch xuất khẩu tăng trên 15%. Động lực này phần nào đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong những tháng trước.

Theo bà Trang, dù cuối tháng 8 và tháng 9 có sự chững lại ở một số mặt hàng nhưng mức tăng trưởng 15% đã vượt xa chỉ tiêu 12%. Do đó, nếu không có cú sốc lớn nào từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu sẽ đạt được, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững, cần có giải pháp đồng bộ từ cả ba trụ cột: phía cung, phía cầu và các khâu tổ chức xuất khẩu. Trong đó, ngoại giao kinh tế tiếp tục giữ vai trò then chốt. Thời gian qua, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ, thúc đẩy các thỏa thuận và kết nối doanh nghiệp với nhiều thị trường tiềm năng, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho thương mại.

Một hướng đi quan trọng khác là đa dạng hóa thị trường. Các hiệp định thương mại tự do mới đang được triển khai theo định hướng đa dạng hóa, hướng đến những khu vực nhiều tiềm năng như Trung Đông, khối vùng Vịnh.

Tuy nhiên, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn. Chẳng hạn, trong CPTPP, quy tắc “từ sợi trở đi” đối với dệt may đang tạo khó khăn do Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu. Trong các cuộc đàm phán ASEAN - Canada sắp tới, kỳ vọng quy tắc xuất xứ sẽ được nới lỏng hơn hoặc có cơ chế cộng gộp, giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng để đáp ứng yêu cầu.

Riêng với thị trường Mỹ, Bộ Công Thương vẫn đang chủ trì các đàm phán cấp kỹ thuật, đặc biệt liên quan đến vấn đề trung chuyển. Hiện nay, dù có thông tin về mức thuế đối ứng 20% - 40%, nhưng phía Mỹ chưa đưa ra bất kỳ định nghĩa hay hướng dẫn nào liên quan đến trung chuyển. Đây là vấn đề cần sớm được làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, tránh rơi vào thế bị động.

Cùng với đó, cải cách thể chế và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp tiếp tục là ưu tiên hàng đầu. Các Nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 66 và 68 năm 2025 đang được triển khai thực chất. Điểm mới là hiện nay đã có một cổng để tiếp nhận phản ánh vướng mắc pháp lý.

Cơ quan quản lý nhà nước không còn được phép né tránh bằng lý do “luật quy định” mà phải rà soát toàn diện, từ quy định gây khó khăn cho thực thi, quy định chồng chéo, cho đến khoảng trống pháp lý. Nếu cần sửa đổi, bổ sung ở cấp nghị định hay luật, các bộ ngành phải có lộ trình thực hiện.

Bộ Công Thương, cũng như nhiều bộ khác, đang dự thảo sửa đổi nhiều văn bản để xử lý triệt để các bất cập này. Đây được coi là bước đi thiết thực, tạo động lực quan trọng cho doanh nghiệp.

Một điểm sáng là Việt Nam đang trở thành điểm đến tin cậy trong xu hướng tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù vậy, để tận dụng tốt cơ hội, cần giải quyết những thách thức lớn về chi phí logistics, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là tiền đề then chốt bảo đảm tăng trưởng xuất khẩu bền vững, đồng thời đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới.