Ngành sản xuất Việt vẫn loay hoay với bài toán giữ đà hay gãy đà?

Trong bối cảnh nhu cầu sụt giảm, các nhà sản xuất đang phải gồng mình trước áp lực chi phí tăng cao.

Nửa đầu năm 2025 đã khép lại với nhiều biến động đối với ngành sản xuất Việt Nam, khi Báo cáo Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) mới nhất của S&P Global tiếp tục vẽ nên một bức tranh nhu cầu yếu ớt kéo dài. Với việc chỉ số PMI giảm xuống 48,9 điểm trong tháng 6/2025, từ mức 49,8 điểm của tháng 5, đây là tháng thứ ba liên tiếp chỉ số này nằm dưới ngưỡng 50 điểm, báo hiệu các điều kiện kinh doanh suy yếu nhẹ.

Trọng tâm của sự suy giảm này là lượng đơn đặt hàng mới sụt giảm lần thứ ba liên tiếp, và đáng chú ý, nhu cầu giảm đặc biệt mạnh mẽ ở các thị trường xuất khẩu. Mức giảm đơn hàng từ nước ngoài còn lớn hơn đáng kể so với tổng số đơn hàng mới. Thực tế, tốc độ giảm của số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu trong tháng 6 là một trong hai mức nhanh nhất kể từ tháng 9/2021, tương đương với mức giảm vào tháng 5/2023. Một số doanh nghiệp tham gia khảo sát đã trực tiếp chỉ ra rằng, chính sách thuế quan từ Mỹ là nguyên nhân chính dẫn đến sự sụt giảm này.

Sự suy giảm của tổng số đơn đặt hàng mới đã kéo theo những hệ quả đáng kể cho các hoạt động nội tại của doanh nghiệp. Việc làm, hoạt động mua hàng và hàng tồn kho đều giảm trong tháng 6. Đáng ngại hơn, số lượng nhân công đã giảm tháng thứ chín liên tiếp, với tốc độ giảm mạnh đáng kể so với tháng 5. Hoạt động thu mua cũng giảm nhẹ lần thứ ba trong vòng bốn tháng qua. Cùng với đó, tồn kho nguyên vật liệu và hàng thành phẩm cũng ghi nhận mức giảm mạnh nhất trong lần lượt 9 và 5 tháng.

Trong bối cảnh nhu cầu yếu kém, các nhà sản xuất còn đối mặt với áp lực chi phí. Chi phí đầu vào đã tăng trở lại trong tháng 6, sau khi lần đầu tiên giảm trong gần hai năm vào tháng trước. Sự gia tăng này chủ yếu được cho là đến từ tình trạng thiếu nguyên liệu và chỉ số bất lợi của đồng Việt Nam so với đồng USD. Tình trạng thiếu nguyên vật liệu, cùng với thời tiết xấu và chậm trễ trong vận chuyển, cũng góp phần kéo dài thời gian giao hàng từ nhà cung cấp, đạt mức tồi tệ nhất kể từ tháng 2/2025. Việc chi phí đầu vào tăng đã buộc các doanh nghiệp phải nâng giá bán, chấm dứt chuỗi năm tháng giảm liên tiếp, dù mức tăng giá vẫn ở mức rất nhẹ.

Tuy nhiên, giữa bức tranh có phần ảm đạm đó, vẫn có những điểm sáng đáng để phân tích. Mặc dù nhu cầu yếu, các nhà sản xuất vẫn tiếp tục tăng sản lượng trong tháng 6, đánh dấu tháng tăng thứ hai liên tiếp, dù tốc độ tăng chỉ nhẹ và chậm hơn tháng 5. Niềm tin kinh doanh của các nhà sản xuất Việt Nam cũng cho thấy sự hồi phục đáng kể kể từ mức thấp kỷ lục trong 44 tháng ghi nhận hồi tháng 4.

Bình luận về tình hình này, ông Andrew Harker, Giám đốc Kinh tế tại S&P Global Market Intelligence, nhận định: "Tháng 6 chứng kiến tình trạng nhu cầu quốc tế đối với hàng hóa sản xuất của Việt Nam yếu đi, do tác động của thuế quan đã gia tăng. Việc xuất khẩu giảm mạnh đã góp phần khiến tổng số lượng đơn đặt hàng mới tiếp tục giảm, buộc các công ty phải giảm việc làm và hoạt động mua hàng". Ông Harker cũng chỉ ra rằng, việc sản lượng vẫn tiếp tục tăng là một điểm tích cực, nhưng đồng thời cảnh báo điều này "khó có thể kéo dài nếu không có sự cải thiện của nhu cầu".

Niềm tin kinh doanh đang hồi phục của doanh nghiệp chủ yếu dựa vào "kỳ vọng về một bức tranh ổn định hơn trong thời gian tới và căng thẳng thương mại giảm bớt", dù mức độ lạc quan này vẫn thấp hơn mức trung bình lịch sử.

Ông Harker kết luận rằng, nửa đầu năm 2025 mang nét đặc trưng của sự biến động và bất ổn, đặc biệt là liên quan đến hoạt động thương mại. Do đó, sự hồi phục của tâm lý lạc quan chỉ là "dựa vào hy vọng về một bức tranh ổn định hơn trong thời gian tới. Chúng ta cần chờ xem liệu điều đó có thực sự xảy ra hay không".

Như vậy, ngành sản xuất Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng. Dù đối mặt với những thách thức đáng kể từ nhu cầu yếu, đặc biệt là do tác động thuế quan từ Mỹ và phải cắt giảm việc làm, hoạt động mua sắm, song các doanh nghiệp vẫn duy trì được mức tăng trưởng sản lượng nhẹ và niềm tin kinh doanh đang dần phục hồi. Tuy nhiên, sự bền vững của xu hướng này phụ thuộc rất lớn vào các kỳ vọng về thị trường ổn định hơn và căng thẳng thương mại giảm bớt trong nửa cuối năm 2025 hay không.