Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo: Hướng tới khung pháp lý an toàn, minh bạch và thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Ông Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu tại Hội thảo.

Bảo đảm linh hoạt, khả thi trong triển khai và tuân thủ

Theo TS Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, AI là nền tảng công nghệ đột phá của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đang tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống - từ sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, giao thông đến quốc phòng, an ninh.

Ở Việt Nam, AI được xác định là công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nghị quyết số 57-NQ/TW đặt mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu, phát triển AI, từng bước làm chủ công nghệ chiến lược, thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng AI trong các ngành, lĩnh vực trọng yếu. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của công nghệ này cũng đặt ra nhiều thách thức pháp lý, đạo đức và an toàn, đòi hỏi hành lang pháp lý vừa quản lý chặt chẽ, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh: Việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo thể hiện tư duy kiến tạo thể chế, đón đầu xu thế công nghệ, tạo không gian đổi mới sáng tạo. Dự thảo đã tiếp cận theo chuẩn mực quốc tế với các nội dung như quản lý dựa trên rủi ro, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), đạo đức và quyền con người, minh bạch và gắn nhãn nội dung sinh bởi AI.

Tuy nhiên, ông Tuấn lưu ý cần giảm rào cản hành chính cho doanh nghiệp, đặc biệt là startup và đầu tư hạ tầng dữ liệu - “nhiên liệu sống còn” của AI.

Quang cảnh buổi Hội thảo.

Phát biểu tại hội thảo, bà Trần Vũ Hà Minh - Cố vấn trưởng về trí AI có trách nhiệm (FPT Software) cho biết: Việt Nam đang ở giai đoạn khởi đầu phát triển AI, có cơ hội lớn để thiết kế hệ thống theo tiêu chuẩn cao về quản trị và tuân thủ.

Theo AWS (Amazon Web Services - một nền tảng điện toán đám mây lớn nhất thế giới do Amazon cung cấp), năm 2024 có khoảng 47.000 doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu ứng dụng AI, tương đương hơn 5 doanh nghiệp mỗi giờ, nâng tổng số doanh nghiệp ứng dụng AI lên gần 170.000, chiếm 18% tổng số doanh nghiệp cả nước.

Thị trường chatbot Việt Nam cũng đầy tiềm năng, với giá trị 31,2 triệu USD năm 2024, dự kiến đạt 207,1 triệu USD vào năm 2033, tốc độ tăng trưởng kép 18,5%/năm.

Từ góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Tuấn Linh (Công ty Luật quốc tế BMVN) cho rằng, quy định yêu cầu nhà cung cấp hoặc nhà nhập khẩu tự phân loại hệ thống AI rủi ro cao còn quá rộng, khó khả thi. Ông kiến nghị cần miễn trừ trách nhiệm cho các nhà cung cấp nền tảng phát triển AI đối với các hệ thống do người dùng tạo ra.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Trần Văn Trí - Giám đốc Công ty CP Truyền thông Luật Việt Nam nhận định: Dự thảo Luật AI đã bao quát tương đối toàn diện các quy định về nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai, sử dụng hệ thống AI và quản lý nhà nước.

Dự thảo khẳng định nguyên tắc con người phải giữ quyền kiểm soát, chịu trách nhiệm cuối cùng trong mọi giai đoạn thiết kế, phát triển và vận hành. Tuy nhiên, ông Trí đề xuất cần làm rõ quy định về quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế, dữ liệu và sản phẩm AI nhằm tránh xung đột lợi ích giữa các bên.

Hành lang pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Các chuyên gia thống nhất rằng, việc sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là yêu cầu cấp bách, giúp Việt Nam chủ động nắm bắt cơ hội từ làn sóng công nghệ mới, đồng thời bảo đảm an toàn, trách nhiệm và nhân văn trong ứng dụng AI.

TS Trần Văn Khải nhấn mạnh: “Luật Trí tuệ nhân tạo cần tìm được điểm cân bằng giữa quản lý rủi ro và thúc đẩy đổi mới sáng tạo - xây dựng khung pháp lý linh hoạt, minh bạch, tạo động lực cho phát triển công nghệ trong kỷ nguyên số.”

Hội thảo khẳng định quyết tâm của các cơ quan quản lý, giới chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp trong việc kiến tạo nền tảng pháp lý tiên phong cho trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam.

Việc hoàn thiện Dự thảo Luật AI không chỉ nhằm quản lý hiệu quả, bảo đảm an toàn và quyền lợi xã hội, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Nhà nước trong việc khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số, đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực.