Hướng tới khung pháp lý tổng thể cho chuyển đổi số và kinh tế số

Dự thảo Luật Chuyển đổi số đã đề xuất nhiều quy định mới nhằm quản lý và thúc đẩy TMĐT phát triển lành mạnh, minh bạch.

Nhất quán quá trình chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh

Tại phiên họp thẩm tra toàn thể lần thứ 14 của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, nhiều đại biểu thống nhất quan điểm rằng Luật Chuyển đổi số cần mang tính khung, có khả năng kết nối, kế thừa và bổ sung những quy định còn thiếu trong hệ thống pháp luật hiện hành.

Hiện nay, các quy định về công nghệ thông tin, giao dịch điện tử, an toàn thông tin mạng đã được ban hành nhưng chưa bao quát toàn bộ quá trình chuyển đổi số. Dự thảo luật mới được kỳ vọng sẽ khắc phục những khoảng trống pháp lý, giúp điều chỉnh đồng bộ các hoạt động số trong kinh tế, xã hội và quản lý nhà nước.

Theo Khoản 7, Điều 3 của dự thảo, kinh tế số là bộ phận của nền kinh tế, trong đó việc sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng và quản lý dựa chủ yếu vào công nghệ số, hạ tầng số, dữ liệu số và dịch vụ số.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn, kinh tế số không chỉ giới hạn ở một vài lĩnh vực, mà bao phủ toàn bộ nền kinh tế: công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, lưu thông hàng hóa, giao thông, tài chính - ngân hàng… Việc soạn thảo luật cần xác định rõ phạm vi điều chỉnh để tránh chồng chéo với các luật chuyên ngành như Luật Thương mại, Luật TMĐT, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng…

Trong hệ sinh thái kinh tế số, TMĐT là thành phần nổi bật, phản ánh rõ nhất quá trình chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh. Vì vậy, dự thảo Luật Chuyển đổi số đã đề xuất nhiều quy định mới nhằm quản lý và thúc đẩy TMĐT phát triển lành mạnh, minh bạch.

Nội dung được các đại biểu tập trung thảo luận gồm: quản lý người bán trên nền tảng số, trách nhiệm của sàn giao dịch, kiểm soát chất lượng hàng hóa, quảng cáo trực tuyến, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, cơ chế khiếu nại và bảo vệ dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng.

Một trong những vấn đề được chú ý là làm rõ mối quan hệ pháp lý giữa người bán, sàn giao dịch và nhà cung cấp dịch vụ trung gian. Theo các đại biểu, việc xác định rõ quyền và nghĩa vụ giữa các bên sẽ giúp xử lý hiệu quả hành vi vi phạm, bảo vệ người tiêu dùng và tạo môi trường kinh doanh minh bạch cho doanh nghiệp.

Nhiều ý kiến nhấn mạnh, nền tảng TMĐT phải chịu trách nhiệm trong kiểm duyệt, lưu trữ thông tin, truy xuất nguồn gốc hàng hóa và phối hợp xử lý khiếu nại. Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo thị trường trực tuyến phát triển bền vững, hạn chế tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng.

Khuyến khích đầu tư đồng bộ về hạ tầng, dữ liệu, nhân lực

Các đại biểu thống nhất rằng, TMĐT chỉ có thể phát triển khi ba yếu tố hạ tầng, dữ liệu và nhân lực số được đầu tư đồng bộ.

Theo đại biểu Nguyễn Chu Hồi (Hải Phòng), chuyển đổi số là quá trình tích hợp công nghệ số vào quản lý, sản xuất, kinh doanh và đời sống xã hội, tạo ra giá trị mới. Do vậy, dự thảo Luật Chuyển đổi số cần xác định rõ các khái niệm nền tảng như số hóa, bản sao số, hạ tầng Internet vạn vật, kết nối thực - ảo, đồng thời đưa ra chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng, dữ liệu và nhân lực số theo các nghị quyết của Đảng và Chính phủ.

Các đại biểu cũng đề nghị dự thảo Luật Chuyển đổi số thể chế hóa chủ trương phát triển hạ tầng số công cộng, hạ tầng công nghiệp công nghệ số và có chính sách hỗ trợ riêng cho vùng sâu, vùng xa, nhằm thu hẹp khoảng cách số giữa các khu vực.

Một trong những điểm được thảo luận nhiều là vấn đề chia sẻ và liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành. Hiện nay, mỗi đơn vị đang quản lý dữ liệu riêng, khiến việc giám sát TMĐT, thuế và hải quan gặp khó khăn.

Các đại biểu cho rằng, tình trạng thiếu kết nối dữ liệu này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý nhà nước, nhất là trong kiểm soát chất lượng hàng hóa, thu thuế và chống gian lận thương mại. Do đó, dự thảo Luật Chuyển đổi số được đề xuất cần quy định cụ thể về cơ chế chia sẻ, liên thông dữ liệu giữa các cơ quan, vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa giúp cơ quan quản lý giám sát hiệu quả hơn thị trường trực tuyến.

Ngoài ra, nhiều đại biểu đề nghị dự thảo cần quy định rõ mức độ bảo mật, quyền truy cập, quyền khiếu nại của người tiêu dùng khi thông tin bị thu thập hoặc rò rỉ trên các nền tảng số. Đồng thời, dự thảo cần hướng đến chính sách khuyến khích đầu tư hạ tầng viễn thông, phổ cập kỹ năng số, hỗ trợ thương nhân ở vùng khó khăn tham gia TMĐT. Việc này sẽ giúp người dân tiếp cận dịch vụ số dễ dàng hơn, mở rộng thị trường nội địa và thúc đẩy tiêu dùng trong nước qua kênh trực tuyến.

Theo dự kiến, sau khi hoàn thiện, dự thảo Luật Chuyển đổi số sẽ được trình Quốc hội xem xét. Các đại biểu kỳ vọng văn bản này sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc, góp phần đưa kinh tế số Việt Nam phát triển bền vững, nhất là lĩnh vực TMĐT và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người tiêu dùng.