“Bán lẻ tức thời” thay đổi thói quen tiêu dùng

Thị trường bán lẻ Việt Nam đang thay đổi nhanh chóng, khi “bán lẻ tức thời” trở thành xu hướng tất yếu. Đồ họa: TT

Người tiêu dùng ngày càng gắn bó với “bán lẻ tức thời”

Nếu trước đây việc đi chợ, dạo phố mua sắm là thói quen, thì nay, người tiêu dùng ngày càng gắn bó với hình thức mua hàng trực tuyến và nhận sản phẩm trong thời gian rất ngắn (gọi tắt là bán lẻ tức thời).

Không chỉ giới trẻ, nhiều người lớn tuổi cũng đã chuyển hẳn sang "chợ mạng". Bà Nguyễn Thanh Lương (65 tuổi, ngụ tại TP Hồ Chí Minh) cho biết: Nhờ chợ online mà tôi tiết kiệm rất nhiều thời gian. Mọi thứ đều có người ship tới tận nhà, tiện hơn mua sắm ở siêu thị và chợ truyền thống.

TMĐT cũng tạo việc làm cho hàng trăm nghìn shipper. Hình ảnh shipper đứng chờ trước các tòa nhà, chung cư để giao hàng đã trở nên quen thuộc. Chị Hoàng Lan, một shipper ở phường Hà Đông (Hà Nội) cho hay, giao lâu ngày thành quen. Khách chuyển khoản, không cần đòi tiền, có khi chỉ cần gửi hàng cho khách tại bảo vệ.

Trái ngược cảnh tấp nập của chợ mạng, nhiều chợ truyền thống đang rơi vào tình cảnh ế ẩm. Tại chợ Vũng Tàu, trong số hơn 1.600 sạp hàng từng hoạt động sôi nổi, nay chỉ còn khoảng 500 hộ kinh doanh cầm cự, lượng hàng về giảm trên 85%. Nhiều quầy cả ngày không có khách.

Tình cảnh tương tự xảy ra tại chợ Bà Rịa, hơn 50% hộ kinh doanh đã ngừng hoạt động. Các gian hàng quần áo, mỹ phẩm, giày dép gần như không còn bóng người. Một số tiểu thương buộc phải rời chợ hoặc về quê vì ế ẩm kéo dài.

Ngay cả những chợ lớn tại TP Hồ Chí Minh và TP Hà Nội cũng đìu hiu. Theo Sở Công thương TP Hà Nội, nguyên nhân chính là do sự phát triển mạnh của siêu thị, cửa hàng tiện lợi và đặc biệt là TMĐT, khiến người tiêu dùng chuyển hẳn sang hình thức mua sắm trực tuyến.

Cùng với sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, thị trường TMĐT Việt Nam ghi nhận bước đột phá mạnh mẽ. Theo Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công thương), giai đoạn 2021-2025, tốc độ tăng trưởng trung bình đạt 20%/năm, riêng năm 2024 đạt 22%, quy mô ước tính 25 tỷ USD, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. Sự phát triển này kéo theo cạnh tranh khốc liệt giữa hàng trăm nghìn nhà bán lẻ trực tuyến.

Chuyên hỗ trợ marketing cho các shop online, chị Hoàng Loan cho biết: Cách đây vài năm, mạng xã hội tràn ngập hình ảnh khoe đơn nhưng giờ gần như không còn. Ngay cả shop lớn cũng gặp khó. Chi phí tăng, chính sách nền tảng thay đổi khiến nhiều người bán liên tục đối diện với áp lực cạnh tranh khốc liệt.

Thực tế cho thấy, cạnh tranh không chỉ giữa người bán, mà còn giữa các doanh nghiệp giao nhận. Trong 2 năm gần đây, nhiều thương hiệu giao hàng quen thuộc đã phải rút lui khỏi thị trường. Các đơn vị còn trụ lại cũng chịu sức ép lớn từ chi phí logistics, nhân lực và yêu cầu giao nhanh, chính xác.

Cần chính sách cạnh tranh lành mạnh và mô hình bán lẻ kết hợp

Thị trường bán lẻ Việt Nam đang thay đổi nhanh chóng, khi “bán lẻ tức thời” trở thành xu hướng tất yếu. Người tiêu dùng yêu cầu nhanh hơn, tiện hơn và cá nhân hóa hơn, buộc cả chợ truyền thống lẫn sàn điện tử phải thích ứng.

TS Khúc Đại Long (Khoa Marketing, Trường Đại học Thương mại) cho rằng, cần sớm có chính sách đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa các nền tảng và người bán.

“Một số sàn công nghệ đang chi phối thị trường và thay đổi mức phí quá nhanh, khiến doanh nghiệp khó lập kế hoạch dài hạn. Chính sách ổn định sẽ giúp bảo vệ người tiêu dùng và tạo môi trường phát triển bền vững”, TS Long nhấn mạnh.

Ông Long cho rằng, ngành Bán lẻ Việt Nam đang bước vào giai đoạn hợp nhất giữa online và offline. Theo đó, người tiêu dùng có thể trải nghiệm sản phẩm tại cửa hàng nhưng mua online và nhận hàng hỏa tốc. Ngược lại, cũng có thể đặt online và đến cửa hàng lấy. Bán lẻ hiện đại phải là hành trình liền mạch xoay quanh khách hàng.

Sự giao thoa giữa mua sắm trực tiếp và trực tuyến không chỉ định hình lại hành vi tiêu dùng, mà còn mở ra kỷ nguyên phát triển mới cho TMĐT Việt Nam. Theo TS Võ Thy Trang (Học viện Tài chính), TMĐT vẫn là xương sống của tăng trưởng, nhưng bán lẻ truyền thống sẽ không biến mất, mà thích nghi để phát triển.

TS Trang cho rằng, người bán hàng online nên tập trung vào hàng ngách, độc lạ, bản địa hóa, tránh cạnh tranh giá thấp, tận dụng video ngắn, livestream để kéo khách mà không cần chi phí quảng cáo lớn. Những người bán nhỏ có thể chuyển sang mô hình tiếp thị liên kết hoặc KOC, tận dụng hiểu biết sản phẩm để phân phối cho nhãn hàng lớn.

“Cửa hàng có thể kết hợp online-offline, khách đặt online, nhận hoặc đổi hàng tại shop, giao nhanh trong bán kính gần. Livestream giới thiệu sản phẩm, tạo nhóm Zalo/Facebook giữ chân khách, phát hành thẻ thành viên, cá nhân hóa gợi ý mua sắm”, TS Trang nhìn nhận.