Thương mại điện tử (TMĐT) đang trở thành kênh mua sắm quen thuộc của hàng chục triệu người Việt, nhưng cùng với sự tiện lợi, người tiêu dùng đang phải đối mặt với hiểm họa khôn lường từ dược phẩm và thực phẩm chức năng giả mạo. Nhiều sản phẩm được quảng cáo “chính hãng”, “bán chạy” nhưng thực chất không rõ nguồn gốc, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người sử dụng.
 |
| Lực lượng Quản lý thị trường thường xuyên kiểm tra nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa lưu hành trên thị trường. |
Bài toán về kiểm soát quảng cáo ảo, đánh giá giả trên sàn
Bà Nguyễn Thị Minh Huyền, Phó Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công thương) cho biết: Bộ Công thương đã ban hành kế hoạch cao điểm nhằm kiểm tra, giám sát tình trạng hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT. Dù nhiều biện pháp đã được triển khai, tình trạng gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp, nhất là trong lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.
Theo bà Huyền, không ít đối tượng đã lợi dụng tâm lý ham rẻ, cả tin vào quảng cáo để tung ra thị trường sản phẩm giả mạo, không rõ nguồn gốc, thậm chí chứa chất cấm. Hậu quả là doanh nghiệp chân chính bị thiệt hại nặng, còn người tiêu dùng vừa mất tiền, vừa có nguy cơ rước bệnh vào thân.
Ông Nguyễn Văn Dương, Chủ một cửa hàng dược phẩm tại Hà Nội chia sẻ: Chúng tôi phải đầu tư rất nhiều cho nghiên cứu và kiểm định chất lượng nhưng khi đưa sản phẩm ra thị trường lại phải cạnh tranh với hàng giả, hàng nhái giá rẻ hơn một nửa. Không chỉ mất doanh thu, thương hiệu còn bị ảnh hưởng vì người tiêu dùng dễ nhầm giữa sản phẩm thật và giả.
Không giống như các mặt hàng thời trang hay phụ kiện, thuốc và thực phẩm chức năng kém chất lượng có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Đã có nhiều trường hợp nhập viện vì ngộ độc, dị ứng hoặc bệnh tình nặng hơn sau khi tin dùng sản phẩm quảng cáo tràn lan trên mạng.
Chị Đỗ Thị Hương (trú tại Hà Nội) cho biết: Tôi mua một loại thực phẩm chức năng hỗ trợ giảm cân trên sàn TMĐT, được quảng cáo là nhập khẩu từ Mỹ. Sau vài tuần dùng, tôi bị chóng mặt, đau bụng dữ dội và phải nhập viện. Bác sĩ nói sản phẩm tôi dùng không rõ nguồn gốc, có chứa chất cấm.
Theo các chuyên gia y tế, nhiều sản phẩm giả được đóng gói tinh vi, dán nhãn như hàng thật, rất khó phân biệt bằng mắt thường. Khi lên các sàn TMĐT, những sản phẩm này còn được gắn mác “chính hãng”, “bán chạy”, “được ưa chuộng” nhờ chiêu trò mua lượt đánh giá ảo và gian lận số đơn hàng.
TS Võ Thy Trang (Học viện Tài chính), thách thức lớn nhất hiện nay là khối lượng giao dịch khổng lồ trên các sàn TMĐT. Mỗi ngày có hàng triệu đơn hàng, khiến việc kiểm soát thủ công gần như bất khả thi. Cần ứng dụng công nghệ mới như AI để phát hiện bất thường, blockchain để truy xuất nguồn gốc, kết hợp với chế tài xử lý nghiêm minh.
Bà Trang cho rằng, chống hàng giả trên TMĐT cần sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp, sàn TMĐT và người tiêu dùng. Doanh nghiệp nên gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, sử dụng tem chống giả điện tử, trong khi người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác, tránh mua hàng quá rẻ so với giá thị trường, và báo cáo ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường.
Cần hình thành lá chắn bảo vệ người tiêu dùng
Trước bối cảnh trên, việc phối hợp giữa sàn TMĐT, cơ quan chức năng và doanh nghiệp sản xuất là cần thiết để hình thành lá chắn nhiều lớp, ngăn chặn hàng giả từ gốc đến ngọn. Bên cạnh đó, hệ thống công nghệ của các sàn TMĐT cũng cần được nâng cấp để phát hiện gian lận quảng cáo, lượt mua ảo, đánh giá giả mạo.
Ông Phạm Văn Hòa, Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng: Nếu người mua ham rẻ, thiếu cảnh giác thì gian thương vẫn còn đất sống. Người tiêu dùng cần lựa chọn mua hàng tại các gian hàng chính hãng, có xác minh từ sàn TMĐT, đồng thời yêu cầu hóa đơn, chứng từ rõ ràng.
Nhiều người tiêu dùng cũng bày tỏ mong muốn xử lý hình sự nghiêm khắc các đối tượng buôn bán thuốc và thực phẩm chức năng giả, bởi hành vi này không chỉ là lừa đảo tài chính, mà còn đe dọa tính mạng người dân.
Cơ quan quản lý nhấn mạnh, người tiêu dùng nên ưu tiên chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, có giấy phép lưu hành và chứng nhận an toàn, đồng thời báo cáo ngay cho cơ quan chức năng hoặc sàn TMĐT nếu phát hiện hàng giả, hàng nhái.
Trước tình hình phức tạp của hàng giả và hàng nhái trên TMĐT, đặc biệt trong lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng, Bộ Công thương khẳng định, sẽ tăng cường thanh tra, xử phạt nghiêm. Đồng thời, cơ quan này cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ chống giả, hợp tác với các sàn TMĐT để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch và bền vững.
