Làm mới các động lực xuất nhập khẩu

Tiếp tục nâng cao giá trị hàng Việt

Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), năm 2025 đặt chỉ tiêu kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tăng 12% và đạt mức xuất siêu khoảng 30 tỷ USD. Con số này đặt ra với kỳ vọng sẽ tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết.

Nhìn lại bức tranh thương mại 8 tháng năm 2025 cho thấy, dù ghi nhận nhiều điểm sáng với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu ước gần 600 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm trước. Song, xuất nhập khẩu vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, trong khi nhiều ngành hàng thế mạnh như gạo, chè, rau quả lại giảm kim ngạch. Điều này đặt ra yêu cầu tái cơ cấu sản xuất, nâng cao giá trị chế biến và chất lượng.

Làm mới động lực xuất nhập khẩu sẽ giúp nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh hàng Việt.

Trước bối cảnh trên, các hiệp hội (dệt may, da giày, điện tử...) đều thống nhất cho rằng, cần đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào các đối tác truyền thống. Trong đó, giải pháp then chốt là đẩy mạnh sản xuất nguyên phụ liệu trong nước, phát triển công nghiệp hỗ trợ, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại quốc tế. Tham gia hội chợ, kết nối giao thương và hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài phải được khai thác tối đa để hỗ trợ doanh nghiệp quảng bá sản phẩm, tìm kiếm đối tác.

Nắm bắt cơ hội từ FTA, thích ứng chuẩn xanh toàn cầu

Các Tham tán thương mại Việt Nam ở nhiều thị trường trọng điểm đã đưa ra khuyến nghị cụ thể. Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại tại Bỉ và EU cho biết, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) mang lại lợi thế lớn cho Việt Nam khi hơn 90% dòng thuế đã về mức 0%. Đây là cơ hội để mở rộng thị phần tại châu Âu, song đi kèm là những rủi ro từ việc siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm, cũng như gia hạn biện pháp tự vệ với thép và hợp kim.

Từ góc nhìn Bắc Âu, bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Tham tán thương mại tại Thụy Điển cho rằng, khi châu Âu quay trở lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh, sản xuất có trách nhiệm mới duy trì được vị thế. Đây không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc.

Các tham tán đều thống nhất rằng Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế và mở rộng thị phần tại EU. Chính sách phải đi đôi với việc phối hợp chặt chẽ cùng các hiệp hội ngành hàng, quản lý chặt xuất xứ để ngăn chặn tình trạng lẩn tránh, đồng thời tận dụng tối đa cơ chế EVFTA và các FTA khác.

Trung Quốc và Hoa Kỳ hiện đang là hai thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam. Tuy nhiên, các quy định mới đang khiến doanh nghiệp phải thay đổi cách tiếp cận.

Ở Trung Quốc, ông Nông Đức Lai, Tham tán thương mại cho biết, nước này đang thực thi nghiêm ngặt Lệnh 248 và 249 về an toàn thực phẩm. Doanh nghiệp Việt phải đầu tư công nghệ chế biến, bảo quản, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, chú trọng mẫu mã bao bì và phát triển logistics, kho lạnh để ổn định nguồn cung.

Tại Hoa Kỳ, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại nhấn mạnh cần thúc đẩy đàm phán thương mại, tháo gỡ vướng mắc chính sách, đặc biệt trong lĩnh vực thủy sản và gỗ. Doanh nghiệp phải minh bạch nguồn gốc, quy trình sản xuất và tăng cường dự báo các biện pháp phòng vệ thương mại.

Từ những phân tích trên, có thể thấy Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ: vừa tận dụng cơ hội từ FTA, vừa nhanh chóng thích ứng các chuẩn mực xanh toàn cầu. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững, đầu tư vào công nghệ và chất lượng, để duy trì niềm tin từ thị trường quốc tế.

Tận dụng tối đa nguồn lực

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh vai trò của các hiệp hội ngành hàng trong việc làm “cầu nối” hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường. Để thúc đẩy hàng Việt vươn xa, Bộ trưởng chỉ đạo triển khai 7 nhóm giải pháp, trong đó nhấn mạnh: Xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại phù hợp; chia sẻ thông tin và cảnh báo sớm về thị trường; kết nối doanh nghiệp với thương vụ và đối tác phân phối; hỗ trợ xây dựng thương hiệu, mẫu mã; khuyến khích doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế quan từ FTA; tăng cường liên kết với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Hệ thống Thương vụ được coi là “cánh tay nối dài” của Bộ Công thương, cần đi đầu trong nắm bắt thị trường, đưa ra khuyến nghị chính sách và trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp. Đồng thời, Bộ trưởng yêu cầu sự phối hợp đồng bộ từ các bộ, ngành liên quan trong tháo gỡ vướng mắc về thuế, tín dụng, kiểm dịch và đàm phán thương mại. Ở cấp địa phương, xuất khẩu phải trở thành nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt với nhóm hàng nông - thủy sản.

Cùng đó, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Vụ Chính sách thương mại đa biên và Cục Xuất nhập khẩu phải tận dụng tối đa 17 FTA đã ký và đẩy nhanh tiến trình đàm phán mới. Cục Xúc tiến thương mại được giao trọng trách điều phối, đổi mới hoạt động xúc tiến theo hướng bám sát thực tiễn thị trường và nhu cầu doanh nghiệp.

Xuất nhập khẩu Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn, song cũng đối diện không ít thách thức từ biến động chính sách, yêu cầu khắt khe của thị trường và xu hướng phát triển bền vững. Làm mới động lực xuất nhập khẩu không chỉ là mở rộng thị trường và tận dụng FTA, mà còn là sự chuyển đổi mạnh mẽ của doanh nghiệp trong sản xuất xanh, nâng cao giá trị, thương hiệu và năng lực cạnh tranh. Nếu thực hiện đồng bộ và quyết liệt, xuất nhập khẩu sẽ tiếp tục là động lực quan trọng đưa kinh tế Việt Nam vươn xa trong giai đoạn tới.