Hoàn tiền tự động - giải pháp thiết thực giảm tổn thất cho người tiêu dùng

Cần sớm bổ sung quy định bắt buộc các sàn phải có cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động, bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng. Đồ họa: TT

Hoàn tiền tự động là hoàn toàn khả thi

Tại phiên thảo luận về dự thảo Luật TMĐT, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng dự thảo Luật đã bước đầu xác định rõ trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng nhưng vẫn thiếu quy định cụ thể về xác thực danh tính người bán, cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động cho NTD.

Theo các đại biểu Quốc hội, tình trạng gian lận, bán hàng giả, hàng kém chất lượng trên các sàn TMĐT vẫn diễn ra phổ biến, khiến người mua hàng mất niềm tin và làm méo mó thị trường. Vì vậy, cần sớm bổ sung quy định bắt buộc các sàn phải có cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động, bảo đảm NTD được hoàn tiền trong trường hợp giao dịch bị hủy, hàng không đúng mô tả hoặc có dấu hiệu gian lận.

Các chuyên gia đánh giá, đây là giải pháp chiến lược, góp phần xây dựng môi trường TMĐT minh bạch, an toàn, tạo nền tảng cho sự phát triển dài hạn của nền kinh tế số Việt Nam.

Theo TS Võ Thy Trang (Khoa Kinh tế, Học viện Tài chính), đề xuất hoàn tiền tự động hoàn toàn khả thi trong điều kiện hạ tầng TMĐT hiện nay và phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại trên thế giới.

Theo bà Trang, các sàn TMĐT lớn tại Việt Nam như Shopee, Tiki, Lazada đều đã có tài khoản ký quỹ trung gian, tạm giữ tiền của người mua cho đến khi giao dịch hoàn tất.

Trên nền tảng đó, việc tích hợp quy trình hoàn tiền tự động theo điều kiện xác minh chỉ là một bước mở rộng hợp lý, nếu có sự phối hợp giữa công nghệ và cơ chế quản lý minh bạch.

TS Trang cũng nhấn mạnh rằng, chính sách hoàn tiền chỉ thật sự hiệu quả khi đi kèm hệ thống cảnh báo sớm rủi ro, giúp sàn TMĐT phát hiện và xử lý bất thường trước khi gây thiệt hại.

“Thay vì chỉ xử lý sự đã rồi, TMĐT cần chuyển sang quản trị chủ động để giảm tổn thất cho NTD và bảo vệ nhà bán hàng uy tín”, bà Trang đề xuất.

Nhằm tăng tính minh bạch và niềm tin cho thị trường TMĐT Việt Nam trong thời gian tới, theo các chuyên gia, cần tập trung vào ba nhóm giải pháp cụ thể như:

Thứ nhất, xây dựng hệ thống chấm điểm tín nhiệm người bán, dựa trên các yếu tố như tỷ lệ phản hồi, tần suất khiếu nại, đánh giá chất lượng hàng hóa và lịch sử giao dịch. Người bán có điểm tín nhiệm thấp có thể bị yêu cầu ký quỹ cao hơn hoặc chịu giám sát đặc biệt.

Thứ hai, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện hành vi bất thường như tăng doanh số đột biến, thay đổi mô tả sản phẩm hoặc nhận lượng lớn đánh giá tiêu cực trong thời gian ngắn. Công nghệ này giúp sàn TMĐT nhận diện rủi ro nhanh và chính xác hơn.

Thứ ba, thiết lập trung tâm xử lý phản hồi nhanh để tiếp nhận, phân tích và xử lý các tín hiệu rủi ro theo thời gian thực. Mô hình này có thể giúp giảm đáng kể tranh chấp sau giao dịch và tiết kiệm chi phí cho cả sàn và người bán.

Ba giải pháp trên được xem là bộ công cụ quản trị thông minh, giúp TMĐT chuyển từ xử lý hậu quả sang kiểm soát từ gốc, đồng thời bảo vệ uy tín cho cả nền tảng và nhà bán hàng chân chính.

Công nghệ và chính sách song hành vì NTD

Theo TS Khúc Đại Long (Khoa Marketing, Trường Đại học Thương mại), niềm tin là yếu tố sống còn trong TMĐT. Khi NTD cảm thấy được bảo vệ, họ sẽ mua sắm nhiều hơn, thường xuyên hơn, tạo động lực phát triển cho thị trường.

Cơ chế hoàn tiền tự động nếu được áp dụng phổ biến sẽ buộc các sàn TMĐT phải nâng cao kiểm soát chất lượng hàng hóa và dịch vụ, đồng thời tăng cường cơ chế giám sát, kiểm duyệt và sàng lọc người bán. Điều này không chỉ bảo vệ NTD mà còn tạo sân chơi công bằng cho doanh nghiệp kinh doanh chân chính.

Các nền tảng TMĐT đi đầu trong việc áp dụng mô hình hoàn tiền tự động, cảnh báo sớm và xử lý rủi ro thông minh sẽ được NTD ưu tiên lựa chọn. Uy tín và minh bạch trở thành lợi thế cạnh tranh bền vững, thay vì chỉ dựa vào giá rẻ hay khuyến mãi.

Theo ông Long, hoàn tiền tự động không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là thông điệp chính sách thể hiện cam kết bảo vệ NTD của Nhà nước và các nền tảng TMĐT.

“Đề xuất hoàn tiền tự động nếu được triển khai đồng bộ với các giải pháp công nghệ và cơ chế cảnh báo sớm rủi ro, sẽ là bước ngoặt trong quản trị TMĐT. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là thông điệp chính sách quan trọng, góp phần bảo vệ NTD, nâng cao chất lượng giao dịch và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế số,” ông Long nhận định.

Khi cơ chế hoàn tiền tự động được vận hành, hệ sinh thái TMĐT sẽ hình thành dòng dữ liệu minh bạch, nơi các phản hồi, khiếu nại và đánh giá được lưu trữ và phân tích theo thời gian thực, hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc phát hiện và xử lý hành vi gian lận.

TMĐT đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhất, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về gian lận, giả mạo và thao túng thông tin. Vì vậy, việc xây dựng cơ chế hoàn tiền tự động, xác thực người bán và ứng dụng công nghệ quản trị thông minh là bước đi tất yếu.

Ông Long cho biết, trong xu hướng toàn cầu hóa, các nước phát triển đều đặt cơ chế hoàn tiền và đảm bảo giao dịch làm trọng tâm của chính sách bảo vệ NTD. Việt Nam, với tốc độ phát triển TMĐT nhanh bậc nhất Đông Nam Á, cũng đang hướng đến mục tiêu tương tự, xây dựng thị trường số công bằng, minh bạch và bền vững.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh toàn cầu chuyển mạnh sang kinh tế số, việc củng cố niềm tin NTD thông qua chính sách hoàn tiền minh bạch là điều kiện tiên quyết để TMĐT Việt Nam phát triển bền vững.