Nhượng quyền trà sữa và cuộc chơi khắc nghiệt

Trong ngành đồ uống, mặt bằng quyết định tới 80% khả năng thành công.

Cạnh tranh khốc liệt, xu hướng thay đổi chóng mặt

Mô hình nhượng quyền thương hiệu (franchise) được nhiều người lựa chọn vì cho rằng đây là con đường nhanh nhất để “làm chủ” một cửa hàng mà không cần tự xây dựng thương hiệu. Nhưng thực tế, đằng sau những bản thuyết trình hấp dẫn là vô số rủi ro mà chỉ người trong cuộc mới hiểu hết.

Theo TS Khúc Đại Long (Khoa Marketing, Trường Đại học Thương mại), sai lầm phổ biến nhất của người mua nhượng quyền trà sữa là ảo tưởng về lợi nhuận và thời gian hoàn vốn.

Các thương hiệu thường quảng bá rằng nhà đầu tư có thể hoàn vốn trong 2-3 năm, với doanh thu ổn định và lượng khách đều đặn. Tuy nhiên, con số này chỉ mang tính lý thuyết, bởi chi phí thực tế cao hơn nhiều so với dự tính ban đầu.

Theo ông Long, để mở một cửa hàng trà sữa nhượng quyền, nhà đầu tư cần ít nhất 1-3 tỷ đồng, gồm phí nhượng quyền, chi phí thiết kế, máy móc, nhân sự và vốn lưu động. Khoản phí này chưa bao gồm chi phí thuê mặt bằng, marketing, bảo trì hệ thống và đặc biệt là phí duy trì thương hiệu hàng tháng.

Khi cộng tất cả các khoản, thời gian hoàn vốn thực tế có thể kéo dài gấp đôi so với cam kết ban đầu, đặc biệt nếu doanh thu không đạt như kỳ vọng.

Trong ngành đồ uống, mặt bằng quyết định tới 80% khả năng thành công. Một vị trí đắc địa giúp cửa hàng thu hút khách nhưng đồng nghĩa với tiền thuê có thể lên tới hàng trăm triệu đồng mỗi tháng ở các tuyến phố trung tâm TP Hà Nội hay TP Hồ Chí Minh.

Ngược lại, nếu chọn địa điểm rẻ, nguy cơ vắng khách, khó duy trì doanh thu là điều dễ hiểu. Không ít nhà đầu tư rơi vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”, vị trí tốt thì lỗ vì chi phí cao, vị trí rẻ thì không đủ khách để tồn tại.

Một điểm khiến mô hình nhượng quyền trở nên phức tạp là mạng lưới phí chồng phí. Ông Long cho biết, ngoài phí ban đầu, người nhượng quyền phải trả phí duy trì thương hiệu (royalty fee) hàng tháng, chiếm 3-8% doanh thu.

Chưa kể các khoản phí marketing, phí quản lý, phí công nghệ và nghĩa vụ mua nguyên liệu từ nhà cung cấp độc quyền do thương hiệu mẹ chỉ định, thường có giá cao hơn thị trường.

Điều này khiến biên lợi nhuận thực tế thấp hơn nhiều so với con số được hứa hẹn, nhất là trong giai đoạn đầu khi doanh thu chưa ổn định.

Một chủ cửa hàng tại phường Hà Đông (TP Hà Nội) chia sẻ: Doanh thu mỗi tháng khoảng 400 triệu đồng nhưng sau khi trừ phí thương hiệu, thuê mặt bằng và chi phí nguyên liệu, lợi nhuận chỉ còn hơn 20 triệu đồng. Nếu tháng nào mưa gió hoặc ít khách, coi như lỗ.

Thị hiếu của giới trẻ lại thay đổi liên tục, loại đồ uống “hot trend” hôm nay có thể bị lãng quên chỉ sau vài tháng. Với mô hình nhượng quyền, chủ cửa hàng không có quyền tự do thay đổi menu mà phải chờ phê duyệt từ thương hiệu mẹ. Sự chậm trễ này khiến họ khó bắt kịp xu hướng, ảnh hưởng đến doanh số.

Trong khi đó, các thương hiệu nhỏ, tự vận hành lại linh hoạt hơn trong việc thay đổi công thức, khuyến mãi hoặc điều chỉnh giá bán.

Tỷ lệ thất bại cao, nhiều người phải cắt lỗ

Các chuỗi lớn như Gongcha, Ding Tea, Tocotoco thường đặt ra bộ tiêu chuẩn vận hành nghiêm ngặt, từ cách bày trí cửa hàng, quy trình pha chế đến phong cách phục vụ.

Bất kỳ sai sót nào như vi phạm quy chuẩn thương hiệu, sử dụng nguyên liệu ngoài danh mục đều có thể bị cảnh cáo hoặc chấm dứt hợp đồng.

Mặc dù những quy định giúp bảo đảm chất lượng đồng nhất nhưng với người mới khởi nghiệp, việc vừa tuân thủ tiêu chuẩn vừa đảm bảo lợi nhuận là một bài toán khó.

“Những người trụ vững trong lĩnh vực này thường là nhà đầu tư dài hơi, có kinh nghiệm và đủ vốn dự phòng ít nhất 2-3 năm đầu”, nhấn mạnh điều này, ông Long cho rằng: Ba năm đầu được xem là giai đoạn “sống còn”, nhà đầu tư phải xây dựng lượng khách trung thành, tối ưu chi phí, thích nghi với biến động thị trường.

“Những người thiếu kiên nhẫn, nóng vội mong lợi nhuận sớm hoặc thiếu vốn duy trì hoạt động thường là những người thất bại sớm nhất”, ông Long nhận định.

Theo ghi nhận từ các đơn vị môi giới nhượng quyền, tỷ lệ cửa hàng trà sữa đóng cửa trong 2 năm đầu rất cao, dù con số cụ thể ít khi được công bố.

Nhiều chủ đầu tư phải bán lại cửa hàng với giá rẻ hơn nhiều lần so với chi phí ban đầu, chỉ để cắt lỗ và rút lui khỏi thị trường. Nguyên nhân không chỉ do chọn sai vị trí hay thị trường bão hòa mà còn do thiếu kinh nghiệm quản lý, không kiểm soát được chi phí và thiếu kiên trì trong giai đoạn đầu.

Nhượng quyền trà sữa có thể là cơ hội hấp dẫn nhưng nếu chưa sẵn sàng cho những thử thách, có lẽ đây chưa phải thời điểm thích hợp để tham gia vào cuộc chơi nhượng quyền trà sữa, một thị trường tưởng dễ mà khó, hào nhoáng nhưng đầy rủi ro.