Doanh nghiệp lý giải lý do phải sử dụng nguồn vàng "trôi nổi"

Quang cảnh Tọa đàm.

Xây dựng cơ chế quản lý thị trường vàng minh bạch là vấn đề cấp thiết

Trong nhiều năm qua, thị trường vàng Việt Nam luôn ở trạng thái nhạy cảm, giá vàng biến động mạnh, chênh lệch với thế giới có lúc vượt 20 triệu đồng/lượng; cung - cầu mất cân đối; giao dịch không chính thức diễn ra phổ biến… khiến thị trường thiếu minh bạch, tiềm ẩn rủi ro và gây thiệt thòi cho người dân, doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng nhằm từng bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động kinh doanh vàng, tạo hành lang rõ ràng hơn cho quản lý thị trường.

Tại tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” được tổ chức ngày 18/11, ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, chỉ khoảng 30-40% doanh nghiệp kinh doanh vàng thực sự chú trọng đầu tư bài bản về máy móc, thiết bị và quy trình kiểm soát đầu vào. Phần lớn còn lại chưa tuân thủ đầy đủ yêu cầu pháp lý, dẫn tới tình trạng thị trường thiếu minh bạch, dễ phát sinh vi phạm.

Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp phải chứng minh được nguồn nguyên liệu đầu vào, điều kiện bảo quản, hệ thống tiêu chuẩn và cơ sở pháp lý phục vụ sản xuất - kinh doanh. Tuy nhiên thực tế đang tồn tại khoảng trống trong kiểm tra, giám sát, khiến thị trường vàng vận hành thiếu trật tự.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp và của Hiệp hội, chia sẻ về lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng, ông Nguyễn Thế Hùng cho rằng việc xây dựng cơ chế quản lý thị trường vàng một cách rõ ràng, minh bạch là vấn đề cấp thiết, không phải chỉ để xử lý sai phạm mà còn nhằm đảm bảo an toàn quốc gia về tiền tệ.

Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam.

Ngân hàng Nhà nước cần sớm thiết lập một Trung tâm quản lý và điều phối thống nhất, nơi tập trung dữ liệu, tiêu chuẩn và quy định pháp lý để thị trường vận hành ổn định và có kiểm soát.

“Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực, thay vì suy đoán. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá”, ông Nguyễn Thế Hùng nói.

Đồng thời kiến nghị, trong giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận chất lượng quốc tế để sản xuất trong nước, kèm theo quy định chặt chẽ: doanh nghiệp được cấp phép phải có cơ sở vật chất, công nghệ, năng lực tài chính và trách nhiệm báo cáo định kỳ; nghiêm cấm các trường hợp mua bán chéo, lách quy định, tránh biến thị trường nguyên liệu thành nơi đầu cơ.

Tuy nhiên, theo ông Hùng, một số ngân hàng thương mại và doanh nghiệp chưa đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và công nghệ nhưng vẫn mong muốn tham gia nhập khẩu hoặc sản xuất. Do đó, nếu không siết điều kiện, thị trường sẽ tái diễn hỗn loạn.

Ngành vàng đang chịu sức ép ngày càng lớn

Ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải cho biết, thị trường vàng Việt Nam đang trải qua giai đoạn nhiều biến động khi cả người dân lẫn doanh nghiệp đều đối mặt với những trở ngại chưa từng có.

Tình trạng xếp hàng mua vàng chỉ phản ánh phần nổi của khó khăn, còn phía sau là sự thiếu hụt kéo dài của nguồn cung nguyên liệu chính thức suốt hơn 13 tháng qua.

Ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải.

Theo ông Sơn, việc không thể tiếp cận vàng nhập khẩu theo cơ chế rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp buộc phải sử dụng nguồn vàng “trôi nổi”, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất và có hàng cung ứng ra thị trường.

Đại diện Bảo Tín Mạnh Hải cũng chia sẻ, nguồn cung hạn chế đẩy giá vàng trong nước lên cao, trong khi người dân lại khó hoặc không thể mua được. Để duy trì hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp phải nâng mạnh giá mua vào nhằm khuyến khích những người nắm giữ vàng trước đó bán ra.

Trong bối cảnh lượng hàng về ít, việc giới hạn mỗi khách chỉ được mua một vài chỉ là giải pháp bất đắc dĩ để tránh tình trạng nhà đầu tư lớn gom hàng, khiến khách nhỏ lẻ không còn cơ hội tiếp cận. Cùng với đó, toàn bộ hệ thống cửa hàng phải đầu tư máy phổ hiện đại để kiểm tra chất lượng vàng, thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm thủ công như trước.

Theo chia sẻ của ông Sơn, đây là nghịch lý đáng lo ngại đối với một ngành nghề có giá trị gia tăng rất cao. Vàng trang sức hiện có khoảng 6.800 cơ sở được cấp phép hoạt động trên cả nước, tạo việc làm cho lực lượng lớn lao động, đặc biệt tại những doanh nghiệp lớn với 6.000 - 7.000 lao động.

Tuy nhiên, ngành vàng đang chịu sức ép ngày càng lớn từ khung pháp lý. Theo đó, cùng với thiếu hụt nguyên liệu, doanh nghiệp vàng đang đối mặt với đợt thanh tra, kiểm tra của các cơ quan chức năng áp dụng Luật Phòng chống rửa tiền vào lĩnh vực này.

Quy định hiện hành yêu cầu doanh nghiệp nhận diện, phân loại khách hàng, xác minh nghề nghiệp, thu nhập, đánh giá sự tương xứng của giao dịch - đặc biệt với giao dịch từ 400 triệu đồng trở lên. Chỉ cần sai sót nhỏ trong thông tin căn cước hoặc nghi ngờ về nguồn tiền, giao dịch có thể bị chuyển sang cơ quan điều tra, tạo rủi ro pháp lý lớn cho doanh nghiệp.

Theo đại diện doanh nghiệp, việc sửa đổi Nghị định số 23/2014/NĐ-CP được xem là tín hiệu tích cực, mở ra cơ chế bổ sung nguồn cung hàng năm cho thị trường. Từ góc độ phát triển ngành, doanh nghiệp kiến nghị đưa vàng trang sức ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư, do trang sức là sản phẩm tiêu dùng, không ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng, và việc nới điều kiện sẽ tạo đà để Việt Nam trở thành trung tâm chế tác trang sức trong khu vực.

Liên quan đề xuất xây dựng sàn giao dịch vàng, ông Sơn cho biết, theo dự thảo sàn giao dịch được chia làm 3 giai đoạn, trong đó giai đoạn đầu chỉ giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu.

Điều khiến doanh nghiệp lo ngại là số hạn ngạch nhập khẩu dự kiến được phân cho các ngân hàng và các doanh nghiệp lớn sẽ chủ yếu phục vụ hoạt động nội bộ của họ.

Nếu các doanh nghiệp sản xuất trang sức khác không có cơ hội tiếp cận nguồn vàng này, sàn giao dịch sẽ khó tạo được sự sôi động và khó phát huy vai trò điều tiết thị trường.

Về lộ trình xây dựng sàn giao dịch vàng, ông Nguyễn Thế Hùng kiến nghị, giai đoạn 1 có thể vận hành sàn giao dịch vàng phục vụ sản xuất và phân phối; giai đoạn 2 phát triển hệ thống phân phối rộng cho doanh nghiệp có nhu cầu thực; giai đoạn 3 từng bước mở rộng sang các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến vàng, nhưng chỉ khi hành lang pháp lý và hệ thống dữ liệu đã hoàn thiện.