Xuất khẩu bền vững sang EU, doanh nghiệp phải “xanh”

Toàn cảnh tọa đàm.

Tiêu chuẩn của EU ngày càng cao

Tại tọa đàm “Chuyển đổi xanh - Yêu cầu cấp thiết của doanh nghiệp xuất khẩu sang EU” do Tạp chí Công Thương tổ chức, ngày 19/9, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, trong Hiệp định EVFTA có một chương là Phát triển bền vững. Vấn đề phát triển bền vững trong EVFTA đề cập đến hai lĩnh vực, một là về môi trường và hai về lao động.

Về môi trường, trong EVFTA đề cập đến bốn khía cạnh chính gồm: biến đổi khí hậu, đa dạng sinh học, quản lý rừng bền vững và thương mại lâm sản và quản lý phát triển, bảo tồn các sinh vật biển và nuôi trồng thủy sản.

Theo ông Ngô Chung Khanh, đối với cơ chế thực thi, EVFTA không phải hiệp định thương mại thông thường mà đây là một hiệp định có yếu tố rất quan trọng về phát triển bền vững. “EVFTA là một hiệp định thiên nhiều về phát triển bền vững, cho nên các doanh nghiệp muốn xuất khẩu sang EU một cách bền vững cần hết sức quan tâm đến vấn đề phát triển vững, quan tâm vấn đề môi trường, quan tâm đến lao động”, ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh.

EVFTA cũng là một hiệp định đầu tiên có một cơ chế thực thi khá rõ ràng. Hai bên đồng ý thiết lập Ủy ban về phát triển bền vững và có đại diện của Chính phủ, cơ quan quản lý của hai bên thường xuyên hàng năm hoặc định kỳ gặp gỡ để rà soát tiến trình thực thi của cả hai phía, trong đó nêu ra những kinh nghiệm cũng như các vấn đề cần xử lý.

Bên cạnh đó, EU sẽ có những quy định đối với vấn đề vấn đề về môi trường hay về vấn đề lao động. Chẳng hạn như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), hay các quy định liên quan đến chống phá rừng và sắp tới là đạo luật chuỗi cung ứng. Theo đó, các quy định thông thường thường không đánh vào các nhà xuất khẩu mà chủ yếu là vào các nhà nhập khẩu, tức là các chủ thể của EU và các chủ thể EU sẽ phải có trách nhiệm quản lý chuỗi cung ứng của mình để đảm bảo được yêu cầu do EU đặt ra.

Song song, ông Ngô Chung Khanh cũng nhấn mạnh đến xu hướng của người tiêu dùng tại thị trường EU. Hiện nay, người tiêu dùng càng ngày quan tâm cách chúng ta làm ra sản phẩm, các sản phẩm có ảnh hưởng đến môi trường hay không, có bền vững hay không và đối xử người lao động như thế nào? Cần nhìn cả hai cạnh, từ phía quy định của EU và từ chính người tiêu dùng.

Bà Nguyễn Hồng Loan, Chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM phân tích thêm, thị trường EU vốn là thị trường có tiêu chuẩn liên quan đến môi trường rất cao và các quy định của EU đối với các sản phẩm trong nước liên quan đến môi trường đã được quy định từ rất sớm từ những năm 1987. Tuy nhiên gần đây các quy định này được quy định chặt chẽ hơn, tăng tốc hơn, bắt đầu từ việc EU phê duyệt Thỏa thuận xanh với mục tiêu giảm 55% phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với năm 1990 và hướng tới mục tiêu rất tham vọng đạt được phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

“Cùng với quy định này họ đưa ra các đề xuất khác nhau, toàn diện trong tất cả các lĩnh vực để đảm bảo đạt được mục tiêu này và bao trùm tất cả các lĩnh vực từ nông, lâm nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, hàng không và những quy định này khi mà áp dụng đối với hàng hóa châu Âu thì nó cũng sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi cung ứng với với các sản phẩm xuất khẩu sang châu Âu như của Việt Nam”, bà Nguyễn Hồng Loan thông tin.

Đặc biệt quy định gần đây được phê duyệt vào tháng 5/2003 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/10 năm nay là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU đã đưa định giá carbon của EU để áp với các sản phẩm xuất khẩu. Tuy nhiên, EU cũng đưa ra một lộ trình chuyển tiếp từ nay đến năm 2026 và tỉ lệ mà chúng ta phải chi trả chứng chỉ CBAM cũng sẽ tăng dần từ năm 2026 đến năm 2034.

Theo bà Nguyễn Hồng Loan, các tiêu chuẩn xanh của châu Âu đang được áp dụng rộng rãi hơn và sâu rộng hơn. Đối với các doanh nghiệp, trước đây các tiêu chuẩn này có thể được áp dụng rất nhỏ lẻ và mang tính chất tự nguyện thì bây giờ các doanh nghiệp của Việt Nam khi xuất khẩu sang châu Âu sẽ phải mang tính chất bắt buộc hơn.

Không để “nước đến chân mới nhảy”

Cùng phân tích về vấn đề chuyển đổi xanh, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, chắc chắn những tiêu chuẩn xanh hay bền vững của EU sẽ bao trùm gần như tất cả những sản phẩm được xem là thế mạnh của chúng ta khi xuất khẩu vào thị trường EU. Chẳng hạn như nông thủy sản, đồ gỗ, dệt may, da giày… Cho nên chắc chắn số lượng, phạm vi các doanh nghiệp và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng là lớn.

Đây cũng là một thách thức đối với doanh nghiệp, bởi các tiêu chuẩn này không phải đặt ra, sau đấy tuân thủ là xong mà đây là một chuỗi những thay đổi “xanh” dần, bền vững dần. Tức là các doanh nghiệp nếu muốn tuân thủ thì phải thường xuyên theo dõi mới đảm bảo được.

“Năm nay có thể hàng hóa xuất khẩu của chúng ta tuân thủ nhưng đến sang năm chưa chắc tuân thủ các yêu cầu về xanh, bền vững nữa, bởi các yêu cầu đã được tăng lên theo lộ trình rồi”, bà Nguyễn Thị Thu Trang phân tích đồng thời nhấn mạnh, việc thích ứng với những tiêu chuẩn đòi hỏi nỗ lực, nhận thức và chi phí rất lớn của các doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang thông tin, trong cuộc khảo sát tháng 8 vừa qua cho thấy các doanh nghiệp của Việt Nam đã bắt đầu quan tâm đến vấn đề này. Gần 70% doanh nghiệp được khảo sát đã biết về Chương trình từ nông trại đến bàn ăn của EU trong chiến lược xanh áp dụng đối với các sản phẩm nông sản, thực phẩm; gần 80% doanh nghiệp có liên quan biết đến luật chống phá rừng của EU; chiến lược dệt may có gần 60% doanh nghiệp khảo sát biết đến. Về CBAM tỷ lệ doanh nghiệp quan tâm ít hơn, bởi hiện nay EU mới giới hạn ở 6 loại sản phẩm, trong đó phần lớn không phải là những sản phẩm thế mạnh của Việt Nam xuất khẩu.

“Các quy định không phải áp dụng ngay theo lộ trình. Đây chính là cơ sở để từ biết đến, chúng ta có hành động và có sự chuẩn bị. Chúng ta không nên quá lo lắng nhưng cũng không nên không làm gì cả”, bà Nguyễn Thị Thu Trang chia sẻ.