Doanh nghiệp ngành gỗ ứng phó linh hoạt trước hàng rào thuế quan

Doanh nghiệp gỗ thích ứng với các rào cản thương mại

Áp lực ngày càng lớn

Trong năm 2024, ngành gỗ liên tục đối mặt với áp lực mới, từ thuế chống bán phá giá, cuộc điều tra 232 về gian lận xuất xứ và phòng vệ thương mại… mới đây, ngày 25/9, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố áp thuế 50% với tủ bếp và 30% với một số loại nội thất nên áp lực với ngành gỗ xuất khẩu ngày càng lớn. Vậy đâu là cơ hội cho doanh nghiệp nội thất Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA), Hoa Kỳ vẫn là thị trường trọng điểm, chiếm khoảng 55% kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam. Khi có thông tin về thuế chống bán phá giá, thị trường đã xảy ra sự giằng co khiến người mua hàng không dám đặt đơn hàng lớn, còn doanh nghiệp sản xuất Việt Nam – vốn dễ tổn thương về mặt tài chính – cũng không dám đầu tư lớn.

Tuy nhiên, căng thẳng thương mại giữa Hoa Kỳ – Trung Quốc chưa hạ nhiệt, nhiều đơn hàng vẫn dịch chuyển sang Việt Nam. Ngành gỗ có thêm nhiều khách hàng mới mặc dù các đơn hàng này thường nhỏ lẻ hơn. Mức thuế 20% hiện tại áp dụng cho ngành gỗ vẫn được xem là ổn so với các đối tác cạnh tranh khác của Việt Nam.

Ông Vũ Quang Huy - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần TEKCOM nhận định, thị trường gỗ xuất khẩu đang phục hồi, song đi cùng là một làn sóng thay đổi mạnh về thuế quan bảo hộ (thuế đối ứng, Section 232, AD/CVD) và các rào cản phi thuế quan (truy xuất nguồn gốc, hồ sơ hợp chuẩn, chứng nhận nhà máy).

“Những thay đổi này mang lại áp lực, nhưng cũng là bước sàng lọc tích cực: khi “giấy thông hành vào thị trường” được nâng cao, doanh nghiệp nào chuẩn bị sớm, minh bạch và đầu tư bài bản sẽ là người vượt lên dẫn đầu”, ông Vũ Quang Huy chia sẻ.

Phân tích các tác động của rào cản và chính sách thuế, ông Huy cho biết, ở góc độ cơ hội ngắn hạn và tác động tích cực, các chính sách thuế của Mỹ như AD/CVD lên tủ bếp và hardwood plywood của Trung Quốc (2019), hay AD/CVD của EU lên hardwood plywood Trung Quốc, đã và đang tạo khoảng trống thị phần rõ rệt cho Việt Nam.

Chính sách thuế đối ứng, thuế mục 232 của Mỹ vừa là áp lực, cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam đa dạng thị trường xuất khẩu, nâng cấp chuỗi giá trị, chuyển từ mô hình sản xuất gia công OEM (nhà sản xuất thiết bị gốc) sang ODM (nhà sản xuất thiết kế gốc) và dần xây dựng thương hiệu riêng trên thị trường quốc tế.

Linh hoạt giải pháp

Để ngành gỗ xuất khẩu, đặc biệt là sang Hoa Kỳ, có thể phát triển vững chắc, nhiều doanh nghiệp đã có những ứng phó linh hoạt.

Ông Trần Chánh Phương cho rằng, cần xem xét liệu Hoa Kỳ có thực sự hiện thực hóa việc đưa ngành gỗ này về nước họ hay không. Cá nhân tôi cho rằng điều này khó có thể xảy ra do thiếu nguồn nhân lực và chi phí sản xuất cao. Các doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng nhìn nhận điều này và không quá lạc quan vào việc đầu tư lớn ngay lập tức để đem ngành này về nước.

Tình hình kinh tế thế giới nói chung vẫn đang căng thẳng do các cuộc xung đột. Các xung đột này có thể ảnh hưởng đến các thị trường xuất khẩu khác như khu vực vùng Vịnh (GCC), gây ra sự lo ngại và khó khăn cho hoạt động xuất khẩu thời gian tới.

Sản xuất gỗ xuất khẩu tại Công ty CP Gỗ Đức Thành. Ảnh: D.T

Chia sẻ ở góc nhìn FDI, ông Thomas Luk, Giám đốc Starwood Furniture cho rằng, khi ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đối mặt với thuế quan của Mỹ, thực tế có những cách để thích ứng với cơ chế này.

Từ thực tế trên, ông Thomas Luk đề xuất, Việt Nam áp dụng cơ chế “first sale” (bán lần đầu) cho phép tính thuế nhập khẩu dựa trên giá bán lần đầu giữa nhà sản xuất và trung gian thay vì giá cuối cùng. Giải pháp này nhằm giảm chi phí thuế quan và tăng lợi thế cạnh tranh tại Mỹ. Đồng thời, đề xuất sớm có chính sách cải tạo nhà máy cũ và bảo hiểm công nợ xuất khẩu, giúp doanh nghiệp yên tâm mở rộng quy mô sản xuất.

Theo ông Vũ Quang Huy, các yêu cầu phi thuế quan về truy xuất, chứng nhận và nhà máy hợp chuẩn cũng là bộ lọc tích cực. Khi chuẩn thị trường cao hơn, những doanh nghiệp Việt Nam sẵn sàng thích ứng và đầu tư nghiêm túc sẽ vươn lên chiếm lợi thế.

Góc độ thách thức và rủi ro dài hạn, theo ông Huy, các cơ chế phòng vệ thương mại cũng có thể quay lại với Việt Nam; hiện, Hoa Kỳ đang điều tra AD/CVD đối với plywood Việt Nam và Indonesia, sau khi đã áp dụng cho Trung Quốc. Điều này cho thấy ngành gỗ Việt Nam đã bước vào “vùng theo dõi đặc biệt” – chỉ cần một sai sót nhỏ về hồ sơ, mã HS hoặc xuất xứ, doanh nghiệp có thể chịu thuế suất rất cao và mất lợi thế cạnh tranh. “Đây là lời cảnh báo để toàn ngành củng cố hệ thống dữ liệu truy xuất và quản trị xuất xứ, chủ động ứng phó thay vì chờ bị động”, ông Huy nhấn mạnh.

TP. Hồ Chí Minh chiếm gần 50% tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của cả nước. Ngành đồ gỗ nội thất của Thành phố không chỉ góp phần tăng trưởng, tạo việc làm cho người lao động mà còn là biểu tượng của năng lực sáng tạo, thể hiện bản lĩnh của doanh nghiệp Việt Nam dám vươn ra toàn cầu.

Để hỗ trợ ngành, ông Nguyễn Văn Được - Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho biết Thành phố sẽ quy hoạch, nâng cấp các tuyến đường liên vùng và kết nối cảng – khu công nghiệp – khu sản xuất, tạo thuận lợi cho chuỗi cung ứng nguyên liệu và hàng hóa xuất nhập khẩu cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế.

Đồng thời, với chiến lược chuyển đổi kép - kết nối ba trụ cột: Doanh nghiệp - Hiệp hội - Chính quyền, TP.Hồ Chí Minh đang tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất, xuất khẩu và sáng tạo đồ gỗ - nội thất hàng đầu thế giới. Đồng thời khẳng định, chính quyền Thành phố sẽ tiếp thu các kiến nghị của doanh nghiệp và đồng hành cùng doanh nghiệp hướng tới mục tiêu phát triển bền vững – cạnh tranh – hội nhập quốc tế cho ngành Gỗ và Nội thất TP.Hồ Chí Minh nói riêng và Việt Nam nói chung.