Biến tuân thủ thuế thành lợi thế: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam

Phó Tổng Giám đốc, Dịch vụ Tư vấn thuế & Pháp lý, Deloitte Việt Nam, ông Bùi Ngọc Tuấn

Kinh nghiệm toàn cầu biến tuân thủ thành lợi thế

Phó Tổng Giám đốc, Dịch vụ tư vấn thuế & pháp lý, Deloitte Việt Nam, ông Bùi Ngọc Tuấn cho biết, theo Báo cáo nghiên cứu về chính sách thuế năm 2025 do Deloitte toàn cầu thực hiện dựa trên kết quả phỏng vấn hơn 1.100 lãnh đạo và các chuyên gia phụ trách về thuế và tài chính của các tập đoàn, công ty hàng đầu tại 28 quốc gia trên thế giới, có thể thấy: 82% các nhà lãnh đạo được khảo sát cho rằng yêu cầu công khai các thông tin thuế sẽ tăng mạnh trong thời gian tới.

Hơn 86% cho rằng, chuyển đổi số và tự động hóa thuế là ưu tiên hàng đầu của họ trong thời gian tới.

Hơn 50% các nhà lãnh đạo nhấn mạnh việc xây dựng năng lực quản trị thuế bền vững là nền tảng quan trọng trong phát triển bền vững, góp phần xây dựng, bảo vệ thương hiệu và giá trị DN trong kỷ nguyên số.

Điều này chỉ ra một xu thế toàn cầu trong việc tuân thủ thuế đang chuyển mình từ “nghĩa vụ pháp lý” sang “cam kết minh bạch và trách nhiệm xã hội DN”. Các DN toàn cầu trên thế giới hiểu rằng trong kỷ nguyên dữ liệu mở, tuân thủ và minh bạch nghĩa vụ thuế chính là một trong các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị và danh tiếng của công ty, cũng như xây dựng niềm tin của cổ đông, nhà đầu tư, chính phủ và cộng đồng DN.

Thông qua các khảo sát ở các tập đoàn đa quốc gia hàng đầu, hành trình quản trị thuế được chuyển hóa qua 3 cấp độ, bao gồm:

Cấp độ 1 - Tuân thủ: DN thực hiện đúng, đủ và kịp thời nghĩa vụ thuế theo quy định và yêu cầu của cơ quan thuế.

Cấp độ 2 - Quản trị rủi ro: Ở cấp độ cao hơn, DN đã bắt đầu có các kế hoạch và hành động trong việc chủ động nhận diện rủi ro, thiết lập khung kiểm soát nội bộ góp phần quản trị rủi ro thuế hiệu quả, chủ động.

Cấp độ 3 - Chiến lược: Cấp độ cao nhất, thể hiện mô hình quản trị thuế hiện đại, tích hợp việc quản trị thuế cho tương lai vào các chiến lược và hoạch định tài chính, phát triển bền vững, đặc biệt quan trọng và cần thiết đối với các tập đoàn đa quốc gia trên thế giới cũng như các tập đoàn hoạt động kinh doanh đa lĩnh vực.

Nếu trước đây, việc “tuân thủ thuế” chủ yếu gắn liền với việc thực hiện đúng và đủ nghĩa vụ theo quy định, thì nay, trong kỷ nguyên dữ liệu minh bạch, phạm vi và ý nghĩa của khái niệm này đã thay đổi hoàn toàn khác. Công nghệ, dữ liệu và yêu cầu công khai thông tin đang khiến hoạt động thuế trở nên liên kết, xuyên suốt và minh bạch hơn bao giờ hết.

Báo cáo Xu hướng chuyển đổi công nghệ thuế 2025 của Deloitte cũng ghi nhận 57% nhà lãnh đạo thuế cho rằng, kỹ năng về AI và phân tích dữ liệu là bắt buộc cho đội ngũ quản lý thuế hiện nay. Bên cạnh đó, 94% tin rằng hợp tác với bên tư vấn chuyên sâu sẽ giúp DN giảm chi phí vận hành và nâng cao chất lượng tuân thủ.

Như vậy, trong bối cảnh mới, DN không chỉ cần tuân thủ mà phải biết quản trị và tận dụng dữ liệu thuế như một loại tài sản chiến lược. Từ đó, giúp họ đưa ra quyết định nhanh hơn, chính xác hơn và tạo lợi thế dài hạn trên thị trường, từ đó giúp nâng cao giá trị DN, bảo vệ niềm tin của nhà đầu tư.

Một số khuyến nghị cho Việt Nam

Ông Bùi Ngọc Tuấn cũng đánh giá, trong bối cảnh kinh tế số toàn cầu và yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong nước, công cuộc cải cách sâu rộng và số hóa ngành thuế đang diễn ra mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Từ việc triển khai hóa đơn điện tử toàn quốc, thay đổi phương thức quản lý thuế với hộ kinh doanh, quản lý thuế điện tử đối với sàn thương mại điện tử, cho đến việc sửa đổi, bổ sung và thay thế hàng loạt quy định pháp luật về thuế như Luật Thuế GTGT có hiệu lực từ 1/7/2025, Luật Thuế TNDN có hiệu lực từ 1/10/2025 và nhiều dự án Luật đang tiếp tục được triển khai, có thể nói Việt Nam đang từng bước tiệm cận mô hình quản lý thuế hiện đại của thế giới.

Tuy nhiên, chuyển đổi số trong quản lý thuế không chỉ là câu chuyện của cơ quan Nhà nước. Với DN, đặc biệt là các tập đoàn tư nhân lớn, DN niêm yết và DN FDI, thực tế này đặt ra yêu cầu mới cần phải chuyển từ tư duy tuân thủ sang tư duy quản trị. Điều này có nghĩa là, DN cần thiết lập hệ thống quản trị thuế tổng thể, bao gồm quy trình, con người và công nghệ, đảm bảo dữ liệu thuế được thống nhất, kiểm soát và truy xuất nhanh chóng.

Ứng dụng công nghệ dữ liệu để phát hiện sớm sai lệch, cảnh báo rủi ro và tối ưu hóa chi phí thuế hợp pháp.

Kết nối dữ liệu thuế với hệ thống quản trị DN, giúp lãnh đạo cấp cao có thể ra quyết định đầu tư, tài chính và quản trị dòng tiền dựa trên thông tin thời gian thực.

Với những thay đổi tư duy trên, DN có thể chuyển từ “đối phó” với yêu cầu tuân thủ, sang chủ động xây dựng năng lực nội tại.

Deloitte Việt Nam tin rằng việc chủ động trong tuân thủ chính là chủ động trong kiểm soát rủi ro, quản trị uy tín, xây dựng giá trị DN và tạo dựng niềm tin, cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn thế giới đầy biến động như hiện nay.

Ông Bùi Ngọc Tuấn cũng nhấn mạnh hành trình “tự giác tuân thủ” và “quản trị thuế hiện đại” tại Việt Nam có thể được triển khai theo ba trụ cột chiến lược:

Trụ cột 1: Xây dựng nền tảng khung quản trị thuế vững chắc, theo đó DN cần thiết lập và chuẩn hóa các quy trình và hệ thống kiểm soát nội bộ, đảm bảo dữ liệu thuế được ghi nhận, lưu trữ và rà soát nhất quán giữa các bộ phận: kế toán, kinh doanh, pháp chế, tài chính, đầu tư. DN sở hữu khung quản trị này không chỉ giảm thiểu rủi ro trong quá trình thanh kiểm tra sau này mà còn nâng cao khả năng phối hợp với cơ quan thuế, thể hiện tính minh bạch và chuyên nghiệp.

Trụ cột 2: Công nghệ số hóa và khai thác dữ liệu thuế theo đó DN nên xem dữ liệu thuế là một loại tài sản quản trị chiến lược. Thông qua các công cụ như Tax Dashboard, AI Analytics, DN có thể chủ động trong việc phát hiện sai lệch, phân tích xu hướng và tối ưu dòng tiền nộp thuế. Theo báo cáo của Deloitte, 94% lãnh đạo thuế toàn cầu cho rằng, việc ứng dụng công nghệ và tự động hóa sẽ giúp họ cắt giảm chi phí vận hành và tăng khả năng kiểm soát dữ liệu trong vòng 3 năm tới.

Trụ cột 3: Con người. Thay vì chỉ tập trung vào nghiệp vụ kê khai và báo cáo, đội ngũ thuế cần được đào tạo để hiểu sâu về hoạt động kinh doanh, có khả năng phân tích dữ liệu, dự báo rủi ro và tham mưu chiến lược cho cấp lãnh đạo, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn, kịp thời, nâng cao năng lực cạnh tranh của DN. Đây chính là “bước nhảy” giúp bộ phận thuế chuyển từ vai trò tuân thủ sang vai trò đồng hành cùng lãnh đạo DN trong các quyết định chiến lược.

Có thể nói việc chủ động trong tuân thủ chính là chủ động trong kiểm soát rủi ro, quản trị uy tín, xây dựng giá trị DN và tạo dựng niềm tin. Những DN đi đầu trong minh bạch hóa thông tin, quản trị rủi ro và sử dụng dữ liệu hiệu quả sẽ là những DN được tin tưởng, được đầu tư và phát triển bền vững, từ đó tạo lợi thế dài hạn trên thị trường./.