Việc áp dụng các căn cứ tạm đình chỉ vì thiên tai, dịch bệnh thế nào?

Bổ sung căn cứ tạm đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ vụ án

Lãnh đạo các bộ: Công an, Quốc phòng, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tại Lễ ký Thông tư liên tịch ngày 29/11/2021. Ảnh: T.Bình.

Nguyên tắc áp dụng

Thực tế, thời gian qua các lực lượng chức năng, trong đó có lực lượng Hải quan gặp khó khăn trong việc thực hiện các biện pháp tố tụng đối với các vụ án hình sự do dịch Covid-19, nước ta áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội, ảnh hưởng đến thời hạn xử lý theo quy định. Trong khi quy định trước đó chưa có nội dung tạm đình chỉ vì lý do như trường hợp dịch Covid-19 vừa qua.

Vì vậy, Thông tư liên tịch quy định chi tiết việc áp dụng căn cứ tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh” được kỳ vọng sẽ tháo gỡ khó khăn cho các cơ quan chức năng trong thực hiện các biện pháp tố tụng đối với các vụ án hình sự.

Vậy, việc áp dụng quy định mới này như thế nào? Bà Hoàng Thị Quỳnh Chi, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và quản lý khoa học (Viện kiểm sát nhân dân tối cao- cơ quan chủ trì soạn thảo Thông tư) phân tích rõ hơn.

Theo đó, về nguyên tắc áp dụng căn cứ tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh” (Điều 2) quy định rõ: khi áp dụng căn cứ tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh” quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 148, Điểm d Khoản 1 Điều 229 và Điểm d Khoản 1 Điều 247 Bộ luật Tố tụng hình sự, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải thực hiện các nguyên tắc gồm: tuân thủ các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và các quy định của pháp luật khác có liên quan; chỉ áp dụng căn cứ tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh” khi thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 3, Điều 4 Thông tư liên tịch này; bảo đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan.

Đồng thời, bảo đảm thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng khi quyết định áp dụng căn cứ này đối với từng vụ án, vụ việc cụ thể; không để xảy ra tình trạng lạm dụng. Đồng thời, bảo đảm kiểm soát tội phạm; hạn chế tối đa việc ảnh hưởng đến giải quyết vụ án, vụ việc khi được phục hồi.

Tạm đình chỉ do thiên tai

Điều 3, Thông tư quy định việc tạm đình chỉ vì lý do bất khả kháng do thiên tai. Theo bà Hoàng Thị Quỳnh Chi, để đảm bảo chặt chẽ, rõ ràng, thuận lợi cho việc áp dụng, khoản 1 Điều 3 của Thông tư quy định cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ được tạm đình chỉ giải quyết vụ việc, vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai quy định tại điểm c khoản 1 Điều 148, điểm d khoản 1 Điều 229 hoặc điểm d khoản 1 Điều 247 Bộ luật Tố tụng hình sự khi có đủ các căn cứ sau:

Thứ nhất, đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết theo quy định của pháp luật mà không thể tiến hành được một hoặc một số hoạt động tố tụng để kết thúc việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; kết thúc điều tra hoặc quyết định việc truy tố do thuộc một trong các trường hợp bất khả kháng do thiên tại quy định tại khoản 2 Điều này.

Thứ hai, đã hết thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, thời hạn điều tra hoặc thời hạn quyết định việc truy tố.

Trên cơ sở quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp và pháp luật về phòng, chống thiên tai, khoản 2 Thông tư quy định cụ thể các trường hợp bất khả kháng do thiên tại, gồm: người tham gia tố tụng hoặc cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng đang ở vùng được ban bố tình trạng khẩn cấp về thiên tại hoặc vùng có tình huống khẩn cấp về thiên tại theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp, pháp luật về phòng, chống thiên tại;

Địa điểm cần tiến hành các hoạt động tố tụng trong vùng được ban bố tình trạng khẩn cấp về thiên tại hoặc vùng có tình huống khẩn cấp về thiên tại theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp, pháp luật về phòng, chống thiên tại.

Tạm đình chỉ do dịch bệnh

Đối với việc tạm đình chỉ vì lý do bất khả kháng do dịch bệnh, khoản 1 Điều 4, Thông tư quy định các căn cứ tạm đình chỉ vì lý do bất khả kháng do dịch bệnh tương tự khoản 1 Điều 3 nêu trên.

Trên cơ sở quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp và pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm và mức độ, tính chất nguy hiểm của các nhóm dịch bệnh, khoản 2 Điều 4 quy định cụ thể các trường hợp bất khả kháng do dịch bệnh, gồm: người tham gia tố tụng, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc địa điểm cần tiến hành các hoạt động tổ tụng trong vùng được ban bố tình trạng khẩn cấp về dịch theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp, pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm;

Người tham gia tố tụng đang bị cách ly y tế theo quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền do bị mắc bệnh dịch thuộc nhóm A hoặc do thuộc trường hợp khác liên quan đến bệnh dịch thuộc nhóm A theo quy định của pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm;

Người tham gia tố tụng, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc địa điểm cần tiến hành các hoạt động tố tụng trong vùng được Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế công bố dịch đối với bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A theo quy định của pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm.