Doanh nghiệp thủy sản kiến nghị gỡ vướng về xuất khẩu

Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản chủ động nguồn nguyên liệu đảm bảo xuất khẩu đạt hiệu quả. Ảnh: T.H

Sau khi Thông tư 17/2025/TT-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản có hiệu lực từ 1/7/2025, các doanh nghiệp phản ánh trong quá trình thực hiện các quy định về kiểm tra điều kiện an toàn thực phẩm (ATTP) và cấp Giấy chứng nhận ATTP (H/C), Giấy Chứng nhận thủy sản khai thác (C/C), DN đang gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt trong bối cảnh thị trường xuất khẩu (XK) đang gặp nhiều khó khăn hiện nay.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), liên quan đến phân cấp trong cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, các doanh nghiệp cho rằng, quy định hiện hành chưa rõ ràng trong thẩm quyền và quy trình thực thi, hồ sơ để thực hiện các thủ tục hành chính về cấp, thu hồi Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, gây khó khăn cho DN.

Doanh nghiệp kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét sớm ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết các quy trình thực hiện, hồ sơ cho các thủ tục được phân cấp, phân quyền các thủ tục chưa được pháp lý hóa cho cơ quan có thẩm quyền cấp tỉnh; đồng thời làm rõ cơ chế đánh giá định kỳ, cập nhật với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nước nhập khẩu danh sách DN đủ điều kiện ATTP để nhập khẩu vào các thị trường.

Vướng mắc trong cấp và sửa đổi H/C: DN gặp vướng mắc trong việc xin cấp H/C cho những lô hàng XK mà ETD (ngày giờ khởi hành) rơi vào ngày cuối tuần. Để kịp chuyến hàng, DN phải nộp hồ sơ từ sáng sớm thứ Sáu hoặc chiều thứ Năm với thông tin dự kiến (do chưa kịp đóng container) dẫn đến dễ sai lệch thông tin về lô hàng.

Các DN cho rằng, nếu cơ quan có thẩm quyền xử lý không kịp hoặc hệ thống trực tuyến gặp sự cố, H/C sẽ không cấp kịp cho chuyến hàng. Trên thực tế, thông tin về ngày tàu chạy dễ thay đổi nên DN dễ bị từ chối cấp H/C mặc dù không phải lỗi của DN.

Bên cạnh đó, DN có một số lỗi nhỏ như thay đổi số container/kẹp chì cũng bị buộc phải xin cấp lại H/C mới dù sai lỗi đó không hoặc rất ít ảnh hưởng đến ATTP.

Kiến nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét điều chỉnh các quy định về đăng ký, cấp, sửa đổi H/C linh hoạt hơn; cử người trực thứ 7 để nhận và xử lý thông tin DN cung cấp cho các lô tàu chạy cuối tuần; triển khai cấp lại H/C trực tuyến trong vòng 01 ngày với các lỗi hành chính không ảnh hưởng đến ATTP.

Đặc biệt, hiện nay nhiều doanh nghiệp XNK gặp vướng mắc trong cập nhật địa chỉ mới của DN sau sáp nhập địa giới hành chính, bởi vì chưa có hướng dẫn đồng bộ giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Công Thương trong việc cập nhật địa chỉ mới vào danh sách DN được phép nhập khẩu của các thị trường có yêu cầu; chưa có quy định rõ ràng về việc sử dụng bao bì in sẵn địa chỉ cũ gây lãng phí và rủi ro khi XK.

Để tháo gỡ vướng mắc trên, DN kiến nghị cần có văn bản hướng dẫn DN cập nhật địa chỉ mới và thông báo chính thức tới các cơ quan có thẩm quyển của các thị trường nhập khẩu về việc Việt Nam thay đổi địa giới hành chính để cho phép các DN chuyển đổi trên hệ thống và bao bì trong giai đoạn chuyển tiếp.

Bên cạnh đó, DN còn gặp vướng mắc về phương thức và chi phí kiểm nghiệm, lấy mẫu để cấp H/C. Theo đó, số lượng mẫu lấy và số chỉ tiêu kiểm tăng nhiều so với trước đây. Thực tế các lô hàng đang phải chịu sự kiểm soát kép từ cả hai phía– từ Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (NAFIQPM) và từ cơ quan chức năng của nước nhập khẩu, đồng thời các DN vẫn tự lấy mẫu để kiểm tra theo quy trình kiểm soát của HACCP; quy trình xử lý kéo dài khi có lô hàng không đạt; từ đó dẫn đến chi phí kiểm nghiệm của các DN quá cao, tạo ra gánh nặng chi phí lớn cho DN.

Từ thực tế trên, VASEP kiến nghị NAFIQPM và Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát, giảm chi phí kiểm nghiệm theo yêu cầu; áp dụng cơ chế phân loại DN theo năng lực tự kiểm nghiệm để giảm tần suất lấy mẫu, số mẫu và số chỉ tiêu kiểm phù hợp; chỉ kiểm các chỉ tiêu thực sự cần thiết và do thị trường, khách hàng yêu cầu.

Quy trình số hóa thủ tục cấp H/C còn chậm, DN vẫn phải nộp hồ sơ giấy song song với điện tử, chưa triển khai cấp chứng thư có QR code như một số thị trường quốc tế khiến DN tốn nhiều thời gian, chi phí trong thực thi.

Kiến nghị, Cục NAFIQPM và Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho triển khai số hóa đầy đủ, hoàn toàn quy trình cấp H/C, áp dụng chứng thư điện tử có QR code; và chấp nhận hồ sơ điện tử 24/7 để loại bỏ yêu cầu DN phải nộp hồ sơ giấy.

Hiện nay, Bộ Công Thương chưa xác nhận cơ sở cung cấp nguyên liệu (như bột chứa sữa, lòng trắng trứng…) đạt chuẩn EU dẫn đến DN không thể XK sản phẩm chế biến có sử dụng các nguyên liệu này sang EU.

DN còn gặp vướng mắc đối với thủ tục kiểmtra và cấp chứng nhận nguyên liệu thủy sản khai thác

Kiến nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có ý kiến với Bộ Công Thương để phân công rõ thẩm quyền, ban hành hướng dẫn thống nhất, hỗ trợ cho sản xuất xuất khẩu và giữ được lợi thế cạnh tranh của DN nông-thủy sản Việt Nam.

Ngoài ra, DN còn gặp vướng mắc đối với thủ tục kiểm tra và cấp chứng nhận nguyên liệu thủy sản khai thác (C/C), như: Thủ tục kiểm tra hồ sơ nhập khẩu nguyên liệu hải sản khai thác.

Về thủ tục cấp nhiều giấy C/C từ một giấy S/C. Một giấy S/C không thể nộp cùng lúc để xin nhiều chứng nhận C/C, kéo dài thời gian xử lý, ảnh hưởng tiến độ giao hàng và thanh toán quốc tế.

Kiến nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét cho phép DN nộp đồng thời nhiều hồ sơ xin cấp C/C từ một S/C đối với các lô hàng sản xuất từ cùng nguồn nguyên liệu. Rà soát, điều chỉnh quy trình xử lý hồ sơ cấp C/C theo hướng linh hoạt, rút ngắn thời gian xử lý, đảm bảo phù hợp với thực tế hoạt động XK và yêu cầu của các đối tác quốc tế.

VASEP có văn bản gửi cấp có thẩm quyền kiến nghị tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nêu trên nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất XK thủy sản, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng XK nông lâm thủy sản của cả nước, giúp gỡ bỏ rào cản, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh cho DN góp phần đạt được tăng trưởng 8,3-8,5% năm 2025.