Tăng tốc hoàn tất nâng cấp Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN

Hiệp định ATIGA tiền thân là Hiệp định Ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung ký năm 1992. Hiệp định có hiệu lực từ năm 2010, là nền tảng cốt lõi của Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Sau hơn một thập kỷ, bối cảnh mới của chuỗi cung ứng toàn cầu, thương mại số và tiêu chuẩn quốc tế đã khiến việc nâng cấp ATIGA trở thành ưu tiên cấp thiết.

Tại Phiên họp lần thứ 10 Ủy ban hỗn hợp ASEAN - Ấn Độ về AITIGA (JC-10, New Delhi, 10 đến 14/8/2025), các bên đã đạt tiến bộ đáng kể: thống nhất khoảng một phần ba nội dung đàm phán, rút ngắn khác biệt trong các lĩnh vực kỹ thuật quan trọng như quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn - đánh giá sự phù hợp, và thuận lợi hóa thương mại.

Hội nghị AEM 57 và các hội nghị liên quan - diễn ra từ ngày 23 đến 26/9/2025 tại Kuala Lumpur (Malaysia).

Dù vậy, theo Ban Thư ký ASEAN một số vấn đề còn tồn tại, đặc biệt là các đề xuất từ phía Ấn Độ về cơ chế chứng nhận xuất xứ điện tử (C/O ESS), ngưỡng De Minimis (mức giá trị tối thiểu của một lô hàng NK hoặc tỷ lệ không đáng kể của nguyên vật liệu không đáp ứng tiêu chuẩn, mà dưới mức đó hàng hóa sẽ được miễn thuế, phí và đơn giản hóa thủ tục hải quan), hay điều khoản phòng vệ thương mại.

Đây đều là những nội dung có ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và tính khả thi trong thực thi hiệp định, đòi hỏi sự nhượng bộ ở cấp chính trị.

Điểm mấu chốt hiện nay không chỉ là nội dung mà còn là áp lực thời gian. Việc chậm trễ sẽ khiến DN ASEAN thiếu định hướng cho hoạt động sản xuất – XK. Đồng thời làm suy giảm uy tín của khối trong mắt đối tác. Trong khi đó, các hiệp định thương mại khác ở châu Á - Thái Bình Dương đang tiến triển nhanh, khiến ASEAN buộc phải chứng minh năng lực thích ứng.

Trong bối cảnh đó, Hội nghị AEM 57 và các hội nghị liên quan - diễn ra từ ngày 23 đến 26/9/2025 tại Kuala Lumpur (Malaysia) được kỳ vọng là “cú hích” chính trị để thúc đẩy kết thúc sớm Hiệp định ATIGA.

Giới chuyên môn cũng nhận định, Hội nghị AEM 57 là diễn đàn cấp cao đủ trọng lượng để tháo gỡ điểm nghẽn, đưa ra chỉ đạo cụ thể cho các nhóm công tác và tái khẳng định cam kết hoàn tất trong năm nay.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, ASEAN có thể tận dụng ba hướng đi: Tăng tần suất họp kỹ thuật nhằm xử lý nhanh các vấn đề còn tranh cãi; áp dụng mô hình linh hoạt với lộ trình khác nhau cho từng nước; và đưa DN tham gia sâu hơn để bảo đảm tính khả thi khi thực thi.

Do đó, việc hoàn tất nâng cấp Hiệp định ATIGA trong năm 2025 sẽ khẳng định năng lực hành động của ASEAN, củng cố quan hệ với Ấn Độ và nâng cao sức hút đầu tư của khối trước những thách thức toàn cầu.

Ngược lại, nếu trì hoãn có thể làm suy giảm niềm tin vào vai trò trung tâm của ASEAN, có thể ảnh hưởng tới niềm tin của thị trường và cơ hội hội nhập sâu hơn với các đối tác ngoài khu vực.

Ban Thư ký ASEAN nhấn mạnh, kết thúc sớm đàm phán để nâng cấp Hiệp định ATIGA không chỉ là cam kết chính trị, mà còn là phép thử chiến lược cho vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc kinh tế khu vực.