Tăng hiệu lực kiểm tra thuế, bảo đảm thu đúng, thu đủ ngân sách

Công tác thanh tra, kiểm tra thuế hiện nay còn đối mặt nhiều khó khăn. Ảnh: TN.

Phát huy vai trò “lá chắn” của thanh tra, kiểm tra thuế

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, thời gian qua, việc thanh tra, kiểm tra thuế đã được triển khai đúng quy định, đúng kế hoạch, bảo đảm yêu cầu quản lý và đạt nhiều kết quả quan trọng.

Không chỉ dừng lại ở việc phát hiện, xử lý vi phạm, công tác thanh tra, kiểm tra còn giúp cơ quan thuế kịp thời kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách, đảm bảo phù hợp thực tiễn sản xuất kinh doanh của người nộp thuế.

Đây là kênh quan trọng để phát hiện những bất cập trong hệ thống pháp luật thuế và đề xuất điều chỉnh chính sách.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác thanh tra, kiểm tra thuế hiện nay còn đối mặt nhiều khó khăn. Thẩm quyền hạn hẹp của cơ quan thuế trong việc kiểm tra, xác minh hành vi vi phạm đang là “điểm nghẽn” lớn.

Theo quy định, các kế hoạch, chuyên đề thanh tra, kiểm tra phải được thông báo trước cho người nộp thuế; cơ quan thuế không có quyền khám xét đột xuất trụ sở, địa điểm kinh doanh, không được phép điều tra hay thẩm vấn đối tượng liên quan. Điều này khiến nhiều trường hợp vi phạm có điều kiện che giấu, tiêu hủy chứng cứ...

Bổ sung nhiều quy định mới

Nhằm khắc phục bất cập và đáp ứng yêu cầu thực tiễn, Bộ Tài chính đã trình Dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, trong đó quy định cụ thể, chi tiết hơn về hoạt động kiểm tra thuế.

Một trong những điểm mới đáng chú ý là quy định nguyên tắc ưu tiên kiểm tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử khi hạ tầng công nghệ thông tin đáp ứng. Đây là bước tiến quan trọng trong quá trình số hóa hoạt động quản lý thuế, vừa giảm tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, vừa nâng cao hiệu quả phát hiện vi phạm.

Dự thảo cũng nhấn mạnh nguyên tắc không trùng lặp, lạm dụng quyền kiểm tra, đảm bảo sự minh bạch, công bằng giữa các cơ quan thanh tra, kiểm toán và cơ quan thuế.

Quyết định kiểm tra phải do thủ trưởng cơ quan thuế ban hành; mục tiêu là đánh giá tính chính xác, trung thực của kê khai, tuân thủ pháp luật thuế, trong đó có kiểm tra giao dịch liên kết theo nguyên tắc giao dịch độc lập.

Đối với kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế, hoạt động sẽ dựa trên hồ sơ khai thuế, dữ liệu hóa đơn điện tử và các nguồn thông tin liên quan. Trường hợp người nộp thuế không giải trình hoặc giải trình không thỏa đáng, cơ quan thuế có thể ấn định thuế hoặc chuyển sang kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế.

Với kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế, Dự thảo quy định chỉ thực hiện trong các trường hợp rủi ro cao, có dấu hiệu vi phạm, theo kế hoạch, chuyên đề đã được phê duyệt hoặc khi doanh nghiệp thay đổi trạng thái pháp lý, giải thể, phá sản.

Đáng chú ý, quy định kiểm tra theo kế hoạch, chuyên đề chỉ được thực hiện không quá một lần trong năm, thời hạn tối đa 20 ngày (có thể gia hạn một lần thêm 20 ngày), riêng đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết là 40 ngày (gia hạn thêm tối đa 40 ngày).

Quyết định kiểm tra gửi người nộp thuế trong 3 ngày làm việc, công bố trong 10 ngày; nếu người nộp thuế chứng minh khai đúng và nộp đủ trước khi công bố thì bãi bỏ quyết định.

Dự thảo cũng bổ sung biện pháp áp dụng khi có dấu hiệu trốn thuế như thu thập thông tin, tạm giữ tài liệu, tang vật liên quan, thậm chí được khám nơi cất giấu tài liệu, tang vật nhằm ngăn chặn việc tẩu tán, tiêu hủy chứng cứ. Đây là điểm mới quan trọng, giúp cơ quan thuế có thêm công cụ pháp lý để xử lý vi phạm kịp thời, hiệu quả hơn.

Ảnh: minh họa.

Dự thảo cũng yêu cầu người nộp thuế có quyền từ chối khi không có quyết định kiểm tra, từ chối cung cấp thông tin không liên quan hoặc bí mật nhà nước, được giải thích và bảo lưu ý kiến, khiếu nại, khởi kiện, tố cáo vi phạm.

Nhưng người nộp thuế đồng thời phải có nghĩa vụ chấp hành quyết định kiểm tra, cung cấp thông tin trung thực, ký biên bản trong 5 ngày, chấp hành kết luận và quyết định xử lý.

Tránh kéo dài, gây khó cho doanh nghiệp

Bên cạnh sự đồng thuận với nhiều điểm đổi mới của Dự thảo Luật, một số chuyên gia cho rằng vẫn còn những quy định cần cân nhắc để vừa đảm bảo quản lý chặt chẽ, vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín, cho rằng quy định bắt buộc kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp khi chuyển địa điểm kinh doanh có thể gây khó khăn, tốn kém thời gian, chi phí cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế.

Theo ông, trường hợp này chỉ nên thực hiện khi doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao hoặc có đề nghị hoàn thuế, phí, lệ phí nộp thừa trước khi chuyển đi.

Liên quan đến thời hạn kiểm tra thuế, ông Được cũng cho rằng quy định hiện tại trong Dự thảo chưa thực sự phù hợp với chủ trương cải cách thủ tục hành chính.

Trước đây, thời hạn thanh tra thuế tối đa là 30 ngày; trong khi Dự thảo cho phép kéo dài kiểm tra đến 40 ngày và gia hạn thêm 40 ngày đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.

“Việc kéo dài thời gian kiểm tra sẽ làm tăng gánh nặng cho doanh nghiệp và đi ngược lại tinh thần cải cách. Thời hạn hợp lý nên là 15 ngày đối với trường hợp thông thường và 30 ngày đối với giao dịch liên kết”, ông Được nhấn mạnh.

Có thể thấy, các quy định mới trong Dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, đặc biệt tại Điều 22 và Điều 23, đang hướng tới mục tiêu hiện đại hóa, minh bạch và số hóa hoạt động kiểm tra thuế, đồng thời đảm bảo quyền lợi của người nộp thuế và quyền hạn cần thiết của cơ quan quản lý.

Đây cũng là cơ sở quan trọng để xây dựng một khung pháp lý đồng bộ, hiệu lực và hiệu quả hơn, góp phần thực hiện mục tiêu thu đúng, thu đủ, ngăn chặn vi phạm và nâng cao tính tuân thủ của người nộp thuế trong bối cảnh mới.