Sửa Luật Quản lý thuế: Hoàn thiện thể chế, hiện đại hóa công tác quản lý trong kỷ nguyên số

Chuyển đổi tư duy “quản lý” sang “phục vụ”, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Ảnh: TN.

Trọng tâm là chuyển đổi số và quản lý theo rủi ro

Theo Tờ trình dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), sau 5 năm thực hiện, Luật Quản lý thuế đã góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nguồn thu, nâng cao ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của người dân và doanh nghiệp. Bộ máy hành chính thuế được kiện toàn, đội ngũ cán bộ, công chức thuế ngày càng chuyên sâu, chuyên nghiệp.

Tuy nhiên, Luật Quản lý thuế cũng bộc lộ nhiều hạn chế, vướng mắc, như khung pháp lý và quy trình nghiệp vụ còn bất cập; chưa theo kịp sự phát triển nhanh của kinh tế số; hạn chế trong ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số; còn khó khăn trong kiểm soát gian lận, chống thất thu; chưa tiệm cận với xu hướng quản lý quốc tế.

Theo đại diện Deloitte Việt Nam, Luật Quản lý thuế đã mang lại nhiều tác động tích cực, góp phần thúc đẩy môi trường kinh doanh phát triển, củng cố niềm tin của doanh nghiệp vào hệ thống chính sách thuế công bằng, minh bạch và hiệu quả.

Mặc dù vậy, bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay xuất hiện nhiều vấn đề mới, không chỉ là hội nhập toàn cầu đòi hỏi phải tương thích với các chuẩn mực quốc tế về thuế, mà các hoạt động kinh doanh số, thương mại điện tử đa quốc gia ngày càng phát triển cũng đòi hỏi một cơ chế đổi mới quản lý kê khai và nộp thuế theo hướng hiện đại, hiệu quả cho cả cơ quan thuế và người nộp thuế.

Chưa kể, một số quy định về thủ tục hành chính, khai bổ sung hồ sơ thuế nên được sửa đổi, bổ sung theo hướng tiện lợi và nhanh chóng để hỗ trợ nhiều hơn cho người nộp thuế.

Đại diện Deloitte Việt Nam nhấn mạnh, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng các quy định pháp luật về quản lý thuế ngày càng chi tiết, rõ ràng hơn, có tính thực thi cao, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp nhưng cũng đảm bảo không làm tăng gánh nặng hoặc chi phí tuân thủ không cần thiết.

Với tốc độ phát triển số hoá và công nghệ thông tin sẽ giúp cơ quan thuế và doanh nghiệp quản lý thông tin kê khai, kiểm tra thuế nhanh chóng tiện lợi hơn, nhưng cũng cần đảm bảo các yếu tố bảo mật thông tin hợp pháp của doanh nghiệp giảm thiểu các rủi ro về sản xuất kinh doanh. Do vậy, việc sửa đổi bổ sung điều chỉnh luật quản lý lần này là cần thiết và kịp thời.

Chuyển đổi tư duy từ “quản lý” sang “phục vụ”

Theo ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế, trong bối cảnh bùng nổ kinh tế số, chuyển đổi số quốc gia, yêu cầu cắt giảm thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế, việc sửa đổi Luật Quản lý thuế toàn diện là nhiệm vụ cấp bách và có ý nghĩa then chốt.

Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được bố cục lại một cách logic, khoa học, dễ tra cứu và áp dụng. Dự thảo tập trung vào một số nhóm chính sách lớn, trong đó nổi bật là ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản lý thuế.

Với quy định này, có thể nói, đây là lần đầu tiên, Luật Quản lý thuế có một chương riêng quy định về chuyển đổi số, xây dựng hệ thống thông tin quản lý thuế tập trung, kết nối dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia, áp dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để phân tích, đánh giá rủi ro.

Dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi đề xuất phân nhóm người nộp thuế theo rủi ro. Ảnh: TN.

Bên cạnh đó, dự thảo còn có các nhóm chính sách liên quan đến việc quản lý hộ, cá nhân kinh doanh, trong đó bỏ hình thức thuế khoán, chuyển sang cơ chế khai và nộp thuế theo tháng, quý, năm hoặc theo từng lần phát sinh.

Với nhóm chính sách quản lý rủi ro và tuân thủ, dự thảo bổ sung điều khoản về phân nhóm người nộp thuế dựa trên quy mô, doanh thu, ngành nghề, loại hình pháp lý… nhằm đánh giá rủi ro và áp dụng biện pháp quản lý phù hợp. Đây là cơ sở pháp lý để hỗ trợ nhóm tuân thủ tốt, đồng thời tập trung nguồn lực vào nhóm rủi ro cao.

Ông Mai Xuân Thành cho rằng, điểm nhấn quan trọng của dự thảo Luật là chuyển đổi tư duy “quản lý” sang “phục vụ”, loại bỏ cách tiếp cận “không biết vẫn quản, không quản được thì cấm”.

Theo đó, cơ quan thuế tập trung thúc đẩy tuân thủ tự nguyện, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, giảm chi phí cho người nộp thuế, đồng thời tăng cường kiểm soát thất thu trong bối cảnh xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ.

Mặt khác, cơ quan soạn thảo cũng đề xuất phân nhóm người nộp thuế theo rủi ro.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc phân nhóm người nộp thuế đã được áp dụng hiệu quả tại nhiều quốc gia như Australia, Anh, Hàn Quốc, Canada, Singapore và được OECD khuyến nghị trong khuôn khổ quản lý tuân thủ thuế. Dự thảo Luật lần này thể chế hóa kinh nghiệm đó, qua đó chuyển đổi từ phương thức quản lý thủ công sang quản lý theo rủi ro và mức độ tuân thủ.

Thực tế, cơ quan thuế hiện đã có hệ thống dữ liệu lớn từ hóa đơn điện tử, tờ khai, báo cáo tài chính và thông tin bên thứ ba. Đây sẽ là cơ sở để triển khai phân nhóm người nộp thuế một cách khoa học, minh bạch và công bằng.

Bộ Tài chính khẳng định, việc sửa đổi Luật Quản lý thuế lần này sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ và hiện đại, phù hợp thực tiễn quản lý và thông lệ quốc tế. Luật mới không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu ngân sách mà còn khuyến khích tuân thủ tự nguyện, lấy người nộp thuế làm trung tâm phục vụ.

Với việc quản lý dựa trên dữ liệu, phân loại theo rủi ro, tăng cường hợp tác quốc tế và bảo vệ quyền lợi người nộp thuế, Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ nâng cao tính minh bạch, công bằng, đồng thời bảo đảm nguồn thu NSNN bền vững giai đoạn 2026 – 2030.

Đây sẽ là bước tiến quan trọng, hiện thực hóa mục tiêu xây dựng ngành Thuế hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đồng hành cùng sự phát triển của nền kinh tế số và hội nhập quốc tế.