Năng suất lao động của doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ là rất quan trọng

Xin ông cho biết thực trạng năng suất lao động trong các doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay và đâu là nguyên nhân khiến năng suất lao động còn thấp?

Trước hết phải khẳng định rằng hiện nay Việt Nam đang là một trong những quốc gia có năng suất lao động thấp nhất trong ASEAN. Trong những năm qua dù chúng ta có những nỗ lực để cải thiện năng suất, nhưng khoảng cách về năng suất giữa Việt Nam và các nước ASEAN đang giãn dần, như vậy khả năng bắt kịp năng suất lao động của những nền kinh tế hàng đầu trong ASEAN là rất khó khăn.

Hiện nay phần lớn lao động của chúng ta vẫn đang hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản và với mọi nền kinh tế thì năng suất lao động của khu vực này vẫn luôn rất thấp. Chính vì vậy cả hai hướng rất quan trọng mà chúng ta cần thúc đẩy trong thời gian tới đó là tiếp tục chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp dịch vụ thông qua việc thúc đẩy phát triển mạnh mẽ cộng đồng doanh nghiệp. Đồng thời thực hiện những biện pháp để các doanh nghiệp cải tiến công nghệ, tăng cường đầu tư bắt kịp được công nghệ 4.0 để có thể nâng cao năng suất ngay trong nội ngành của các doanh nghiệp. Đây là những giải pháp rất quan trọng và muốn đạt được những định hướng nâng cao năng suất lao động như vậy thì phải tiếp tục cải cách mạnh mẽ thể chế và mở cửa hội nhập.

Tôi cho rằng một trong những hướng đi rất quan trọng là phải chính thức hóa khu vực hộ kinh doanh cá thể, thúc đẩy họ phát triển thành doanh nghiệp. Bên cạnh đó, việc tăng cường nghiên cứu phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để có thể trang bị nguồn công cụ mới nhất trong những doanh nghiệp sản xuất cũng là biện pháp quan trọng.

Theo ông, chúng ta đang gặp khó khăn nào khi chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp?

- Có 2 lý do gây cản trở cho việc chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang khu vực công nghiệp dịch vụ. Trước hết, đó là vấn đề thị trường, điều này sẽ phụ thuộc rất lớn vào chính năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong khu vực công nghiệp, có khả năng mở rộng thị trường thì sẽ có khả năng thu hút thêm nhiều lao động chuyển dịch sang khu vực này.

Thứ hai chính là thể chế chính sách đối với phát triển doanh nghiệp. Chúng ta đã trải qua 1 thời kỳ rất dài để cởi trói cho doanh nghiệp, tạo điều kiện việc thành lập các doanh nghiệp mới và phát triển các doanh nghiệp hiện có. Nhưng các thủ tục hành chính, các kiện kinh doanh, các thủ tục kiểm tra chuyên ngành, công tác thanh tra, kiểm tra hiện vẫn đang là rào cản cho sự phát triển của doanh nghiệp. Muốn phát triển được khu vực công nghiệp dịch vụ thì chủ thể của khu vực này chính là các doanh nghiệp. Vì vậy, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, hướng tới đạt bằng được các mục tiêu phát triển doanh nghiệp như Nghị quyết của Đảng và Chính phủ đã đề ra, thì chúng ta mới hoàn thành được nhiệm vụ chuyển dịch được lao động từ khu vực nông nghiệp sang công nghiệp dịch vụ để có thể nâng cao năng suất lao động của nền kinh tế.

Việt Nam là một trong những nền kinh tế sở hữu nhiều Hiệp định thương mại tự do cho nên không gian thị trường của chúng ta là không gian toàn cầu, đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp mở cửa thị trường. Tất nhiên đi kèm với đó là sự cạnh tranh rất gay gắt và các doanh nghiệp chỉ có thể cạnh tranh thắng lợi trong một thị trường rộng mở nếu doanh nghiệp nâng cao được năng lực cạnh tranh và để nâng cao được năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp phải nâng cao năng suất lao động của mình.

Ông có thể nói rõ hơn về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc nâng cao năng suất trong thời gian tới?

Trong bối cảnh mới của nền kinh tế thị trường mở cửa đặc biệt là sự tác động rất mạnh mẽ của cuộc Cách mạnh công nghệ 4.0 đòi hỏi các doanh nghiệp phải vươn tới những chuẩn mực quốc tế và ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao được năng lực cạnh tranh. Chỉ khi doanh nghiệp nâng cao được năng lực cạnh tranh mới thu hút thêm được nhiều lao động, tạo thêm nhiều việc làm trong ngành công nghiệp dịch vụ đó là cách doanh nghiệp đóng góp vào việc nâng cao năng suất lao động.

Tôi cho rằng khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ là động lực chủ yếu của tăng trưởng, là xương sống của nền kinh tế nên việc nâng cấp được khu vực vừa và nhỏ thậm chí là siêu nhỏ vươn tới được chuẩn mực quốc tế là điều kiện để nâng cao được năng suất lao động của khu vực này.

Trong mọi nền kinh tế, năng suất lao động của doanh nghiệp vừa và nhỏ bao giờ cũng thấp hơn các doanh nghiệp lớn vì đầu tư về vốn của doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng hạn hẹp hơn rất nhiều, các doanh nghiệp vừa và nhỏ bao giờ cũng sẽ khó tiếp cận được với các công nghệ hàng đầu, không có điều kiện để tham gia vào chuỗi các sản xuất để có năng suất lao động cao. Nhưng khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ lại là khu vực rất quan trọng bởi khu vực này có thể giải quyết được lực lượng lao động lớn nhất trong nền kinh tế nên phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ và nâng cao năng suất trong khu vực này sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động quốc gia.

Vì vậy, cần từ bỏ quan niệm chỉ có những doanh nghiệp lớn mới đủ khả năng vươn tới các chuẩn mực quốc tế mà trong thời buổi hiện nay các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng phải và có điều kiện để vươn tới các chuẩn mực toàn cầu. Và không chỉ có doanh nghiệp lớn mới tham gia được thị trường toàn cầu, các doanh nghiệp và nhỏ thậm chí là siêu nhỏ với sự trợ giúp của thương mại điện tử cũng hoàn toàn có thể vươn ra thị trường thế giới.

Tham gia vào thương mại điện tử, kết nối với thị trường toàn cầu, kết nối với các chuẩn mực quốc tế sẽ là những chiến lược định hướng rất căn bản để doanh nghiệp Việt Nam có thể nâng cao năng suất lao động. Tất nhiên những chuẩn mực quốc tế mà tôi nói ở đây không chỉ là những chuẩn mực về công nghệ và quản trị mà còn là về trách nhiệm xã hội, văn hóa kinh doanh.

Cần thúc đẩy nâng cao năng suất lao động ở những doanh nghiệp đầu đàn, mặt khác phải có những biện pháp phổ cập, lan tỏa mạnh mẽ để nâng cao năng suất lao động trong những doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế. Làm sao để vấn đề nâng cao năng suất lao động từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh phải trở thành nhận thức hàng ngày của từng doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, của từng người lao động.

Xin cảm ơn ông!