Logistics Việt Nam tăng tốc, tiến gần vai trò trung tâm của khu vực

Logistics là ngành kinh tế quan trọng, giữ vai trò hỗ trợ các ngành khác phát triển.

Số hoá, xanh hoá - Yêu cầu xuyên suốt

Tại Hội nghị triển khai Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, logistics là ngành kinh tế quan trọng, giữ vai trò hỗ trợ các ngành khác phát triển. Do đó, Chiến lược xác định bốn trụ cột gồm: chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và lấy con người làm trung tâm.

Hạ tầng logistics cũng được nhấn mạnh là yếu tố then chốt để giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và tăng sức cạnh tranh.

Theo ông Bùi Bá Nghiêm, chuyên viên cao cấp Cục Xuất nhập khẩu, Phó Trưởng ban soạn thảo Chiến lược, Chiến lược thể hiện nhận thức mới của Chính phủ về vai trò của logistics trong nền kinh tế hiện đại.

Theo ông Nghiêm, logistics được xác định là ngành dịch vụ thiết yếu, có giá trị gia tăng cao, đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế - xã hội và hướng tới mô hình tăng trưởng bền vững.

Ông Nghiêm cho biết, Chiến lược đặt yêu cầu phát triển logistics dựa trên kết cấu hạ tầng hiện đại, bao gồm giao thông, thương mại và công nghệ. Đây là nền tảng để đảm bảo kết nối thông suốt giữa các vùng trong nước và quốc tế, tạo tiền đề cho tăng trưởng nhanh và bền vững, đồng thời gắn với nhiệm vụ bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Chiến lược định hướng nâng cấp đồng bộ cảng biển, cảng hàng không, cảng cạn, đường sắt liên vận quốc tế; phát triển trung tâm logistics quy mô lớn tại vùng kinh tế trọng điểm; thúc đẩy logistics thương mại điện tử, kho thông minh, logistics đô thị xanh; tăng cường liên kết vùng, hình thành “vùng động lực logistics” tại Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ, miền Trung và các cực tăng trưởng Hà Nội - Hải Phòng - TP. Hồ Chí Minh - Đà Nẵng.

Mục tiêu đến năm 2035 kỳ vọng đạt được: logistics đóng góp 5 - 7% GDP; tăng trưởng 12 - 15%/năm; chi phí logistics giảm còn 12 - 15% GDP; chỉ số LPI vào top 40 thế giới; hình thành 5 trung tâm logistics quốc tế; 70% nhân lực được đào tạo bài bản.

Các chuyên gia đánh giá việc quy hoạch trung tâm logistics đi trước một bước, gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là nền tảng quan trọng để hướng Việt Nam tới vị thế trung tâm logistics khu vực.

Ông Đặng Thế Duyên, Cục Hải quan (Bộ Tài chính) cho biết, cơ quan Hải quan đang phối hợp với các cơ quan liên quan xác định địa điểm làm thủ tục, tổ chức vận chuyển hàng hóa nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Xây dựng mạng lưới trung tâm logistics 3 tầng

Theo ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), logistics cần được quy hoạch như ngành dịch vụ hạ tầng then chốt. Mạng lưới trung tâm logistics phải được xây dựng đi trước một bước, có tính liên thông và phục vụ phát triển kinh tế vùng.

Từ giữa năm 2025, cả nước còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Cấu trúc mới đòi hỏi quy hoạch logistics quy mô lớn hơn, theo mô hình vùng và liên vùng thay cho cách làm nhỏ lẻ trước đây.

Ông Tuấn phân tích, logistics không chỉ phục vụ lưu thông hàng hóa mà còn gắn với khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế, thị trường giao dịch hàng hóa phái sinh. Trung tâm logistics trở thành hạ tầng vật chất cho cả thị trường hàng hóa và thị trường tài chính, phái sinh. Trên cơ sở đó, hệ thống trung tâm logistics cần được định hướng theo ba tầng, cụ thể:

Tầng quốc gia/quốc tế: Hình thành các cực trung tâm logistics tại Bắc - Trung - Nam, gắn với cảng biển cửa ngõ, cảng hàng không quốc tế, các hành lang kinh tế và khu thương mại tự do.

Tầng vùng và liên vùng: Mỗi vùng kinh tế có từ 2 - 3 trung tâm logistics vùng, vừa phục vụ xuất nhập khẩu, vừa đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa.

Tầng đô thị, khu công nghiệp và cửa khẩu: Xây dựng trung tâm logistics theo đặc thù ngành, như nông sản, thủy sản, dệt may, da giày, thương mại điện tử, hàng lạnh…

Với các trung tâm logistics nông sản, năng lượng, kim loại, ông Tuấn cũng cho rằng, cần phát triển theo tiêu chuẩn kho giao nhận/kho bảo đảm để phục vụ hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai, giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro giá.

Chiến lược yêu cầu toàn bộ hệ thống trung tâm logistics phải số hóa và xanh hóa ngay từ giai đoạn đầu. Các trung tâm logistics mới cần đảm bảo năng lực quản lý số, chia sẻ dữ liệu, truy xuất nguồn gốc, sử dụng chứng từ điện tử.

Bộ Công Thương khuyến khích phát triển logistics xanh, logistics đô thị thông minh, mô hình tiết kiệm năng lượng; tăng kết nối với giao thông công cộng, đường sắt và đường thủy để giảm áp lực hạ tầng đường bộ.

Ông Tuấn đề nghị các địa phương tích hợp trung tâm logistics vào quy hoạch tỉnh và quy hoạch vùng, xác định trung tâm ưu tiên, tránh dàn trải, bố trí quỹ đất chiến lược, bảo đảm kết nối đa phương thức (đường cao tốc - đường sắt - cảng biển - hàng không - cảng thủy nội địa), đổi mới cơ chế đầu tư, khuyến khích hợp tác công tư và thu hút nhà đầu tư chiến lược.

Mục tiêu chung là đưa dịch vụ logistics phát triển bền vững, tạo giá trị gia tăng lớn và khai thác tối đa lợi thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.