Sự phục hồi của ngành rau quả Việt Nam đến từ đâu?

Sầu riêng đóng vai trò chủ lực trong thúc đẩy xuất khẩu. Ảnh: BH

Sầu riêng mở cửa phục hồi cho rau quả Việt Nam

Không thể phủ nhận, "vua trái cây" sầu riêng chính là chìa khóa quan trọng nhất mở ra cánh cửa phục hồi cho ngành rau quả Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. Sự bứt phá mạnh mẽ này thể hiện rõ nhất ở mặt hàng sầu riêng đông lạnh, với mức tăng trưởng vượt bậc. Chỉ trong nửa đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu được 388 lô sầu riêng đông lạnh, đạt sản lượng 14.282 tấn, con số này tăng gấp hơn 3 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Sự tăng trưởng thần tốc này không phải ngẫu nhiên. Nó đến từ "cú hích" chiến lược quan trọng: Nghị định thư xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc, chính thức có hiệu lực từ tháng 8/2024. Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam khẳng định, chính việc nhiều doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang các nước, đặc biệt là Trung Quốc đã tạo nên chuyển biến tích cực này.

Bên cạnh đó, nỗ lực chuẩn hóa và quản lý chất lượng cũng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì và thúc đẩy đà xuất khẩu sầu riêng. Đến tháng 6/2025, Việt Nam đã có 1.396 mã số vùng trồng và 188 cơ sở đóng gói sầu riêng được cấp mã, đủ điều kiện xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Đáng chú ý, toàn bộ dữ liệu này đã được số hóa và tích hợp vào hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia, góp phần tăng tính minh bạch và nâng cao hiệu quả quản lý. Việc Trung Quốc phê duyệt bổ sung gần 1.000 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói cũng là một động lực lớn, dự báo sầu riêng tươi có thể phục hồi mạnh mẽ từ quý 3/2025, nhất là vào mùa vụ chính (tháng 8-10).

Đối với sầu riêng tươi, các doanh nghiệp Việt Nam đã rút kinh nghiệm và kiểm tra kỹ lưỡng hàm lượng Cadimi trước khi thu mua từ nhà vườn và thương lái, nhờ đó nâng cao đáng kể lượng sầu riêng tươi đạt yêu cầu xuất khẩu.

Sự hỗ trợ hiệu quả từ các cơ quan cửa khẩu

Sự phục hồi của sầu riêng nói riêng và ngành rau quả nói chung không thể thiếu sự hỗ trợ đắc lực từ các cơ quan cửa khẩu.

Ghi nhận của phóng viên tại các cửa khẩu Tân Thanh, Hữu Nghị và Chi Ma (tỉnh Lạng Sơn) cho thấy, hoạt động thông quan hàng nông sản – đặc biệt là mặt hàng sầu riêng – diễn ra khá thông suốt ngay cả trong những ngày cao điểm. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng tại cửa khẩu như hải quan, biên phòng, kiểm dịch và ban quản lý cửa khẩu, quy trình xử lý xe hàng được triển khai linh hoạt, không để xảy ra tình trạng ùn ứ kéo dài dù lưu lượng phương tiện tăng cao.

Tại cửa khẩu Tân Thanh – nơi tập trung lượng lớn xe chở trái cây tươi đi Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp đã chia sẻ rằng thời gian thông quan đã được rút ngắn đáng kể nhờ việc xử lý hồ sơ nhanh và sự hỗ trợ tích cực từ cán bộ hải quan. Một đại diện doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng tại đây cho biết: “Các đơn vị tại cửa khẩu, không chỉ kiểm tra hồ sơ nhanh gọn, lực lượng hải quan còn chủ động hướng dẫn cách xử lý tình huống phát sinh, giúp doanh nghiệp không bị lỡ kế hoạch giao hàng”. Tương tự, tại cửa khẩu Hữu Nghị và Chi Ma, công tác kiểm tra chất lượng, kiểm dịch thực vật và điều tiết phương tiện được triển khai bài bản, đảm bảo "luồng xanh" cho hàng nông sản, tạo tâm lý yên tâm cho doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu sang Trung Quốc.

Những điểm sáng liên kết

Sự phục hồi này không chỉ dừng lại ở chính sách vĩ mô mà còn được vun đắp từ những nỗ lực của chính người nông dân và các hợp tác xã (HTX). Điển hình là HTX Tân Hiệp Phát tại vùng sầu riêng Gia Hiệp, Bảo Thuận. Anh Phạm Văn Thảo, một nông dân trẻ, chia sẻ rằng với diện tích nhỏ và sản lượng ít, rất khó chủ động tiêu thụ, nên anh đã tham gia HTX để cùng bà con xây dựng mã vùng trồng, giúp sầu riêng của gia đình dễ xuất khẩu hơn và giữ ổn định đầu ra.

Ông Nguyễn Danh Cẩn, Giám đốc HTX Tân Hiệp Phát, cho biết HTX được thành lập năm 2018 với mục tiêu đưa trái sầu riêng sang thị trường nước ngoài, và đến cuối năm 2024, HTX đã xây dựng được 2 mã vùng trồng với diện tích 41 ha. Các thành viên tuân thủ quy trình canh tác bền vững, đảm bảo trái sầu riêng không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hay vi sinh vật gây hại theo tiêu chuẩn.

Đặc biệt, Công ty Mai Thao, một đơn vị chế biến có tiếng và cũng là Phó Giám đốc HTX, đã thu mua hạt mắc ca của thành viên, tạo thành liên kết chặt chẽ sản xuất – bao tiêu sản phẩm, minh chứng cho sức mạnh của liên kết. HTX Tân Hiệp Phát đang sẵn sàng cho 200 tấn sầu riêng tươi xuất khẩu lần đầu tiên trong niên vụ 2025.

Với những tín hiệu tích cực từ sầu riêng và các giải pháp đồng bộ, ngành rau quả Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng cao trong những tháng tới. Nhiều dự báo cho rằng, mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 8 tỷ USD cho ngành rau quả cả năm 2025 hoàn toàn nằm trong tầm tay, dựa trên đà tăng trưởng ấn tượng của năm 2024 và nhu cầu ngày càng tăng đối với các sản phẩm chất lượng cao của Việt Nam. Đây không chỉ là một con số, mà còn là minh chứng cho sự linh hoạt, nhạy bén và quyết tâm của toàn ngành nông nghiệp Việt Nam trong việc vượt qua khó khăn.