Hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ ngày càng tinh vi, phức tạp

Ông Vũ Hoài Linh

Ông đánh giá thế nào về tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với hàng hóa xuất nhập khẩu trong thời gian qua?

Tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) đối với hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) thời gian qua rất phức tạp. Như chúng ta đã biết, kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát kết hợp với sự phát triển nhanh chóng về công nghệ số đã hình thành cho người tiêu dùng Việt Nam thói quen mua hàng online dẫn tới sự phát triển nhanh chóng của sàn giao dịch thương mại điện tử ở Việt Nam.

Mặt khác, do đặc điểm vị trí địa lý của Việt Nam có biên giới đường bộ trải dài 4.510 km giáp ranh với các nước Trung Quốc, Lào, Campuchia; bờ biển Việt Nam dài 3.260 km từ Bắc vào Nam. Điều này là một trong những thách thức lớn đối với công tác kiểm soát chống hàng xâm phạm quyền SHTT. Các đối tượng buôn lậu hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT đã triệt để lợi dụng những đặc điểm trên để buôn bán, vận chuyển hàng hoá giả mạo về SHTT, giả mạo nguồn gốc xuất xứ và hàng xâm phạm quyền SHTT vào Việt Nam.

Các mặt hàng có nguy cơ cao vi phạm về hàng giả, hàng hóa giả mạo về SHTT là hàng hóa tiêu dùng (hàng thời trang, đồ gia dụng); các loại hàng hóa là điện máy, linh kiện điện tử, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thuốc tân dược; thuốc lá điếu, thuốc lá thế hệ mới, rượu các loại... Các mặt hàng trên phổ biến có nguồn gốc từ Trung Quốc, Hồng Kông, Hàn Quốc, Campuchia, Thái Lan, Đài Loan (Trung Quốc)...

Là đơn vị chủ lực của ngành Hải quan trong kiểm soát, chống buôn lậu đối với hàng giả, xâm phạm quyền SHTT, đơn vị đã triển khai những giải pháp trọng tâm nào để kiểm soát, đấu tranh hành vi xâm phạm quyền SHTT đối với hàng hóa XNK; kết quả thế nào, thưa ông?

Trước hết cần phải nhấn mạnh, chức năng nhiệm vụ của Đội 4 - Cục Điều tra chống buôn lậu – Tổng Cục Hải quan là chống buôn lậu hàng giả và bảo vệ quyền SHTT trong lĩnh vực XNK.

Là đơn vị tham mưu, hướng dẫn và thực thi công tác bảo vệ quyền SHTT, thời gian qua chúng tôi đã kịp thời tham mưu cho lãnh đạo Cục Điều tra chống buôn lậu, lãnh đạo Tổng cục Hải quan ban hành các văn bản liên quan để hướng dẫn hải quan các địa phương chủ động kiểm tra, phát hiện hàng hoá xâm phạm quyền SHTT.

Chúng tôi cũng đã xây dựng các kế hoạch phối hợp với các đơn vị liên quan trong Ngành để đấu tranh chống buôn lậu hàng giả và bảo vệ quyền SHTT. Cụ thể, trong năm 2024, chúng tôi đã tham mưu cho lãnh đạo cấp trên ban hành kế hoạch số 1244/KH-TCHQ ngày 26/3/2024; công văn số 4319/TCHQ-ĐTCBL ngày 11/9/2024 và công văn số 772/ĐTCBL-Đ4 ngày 12/9/2024 để kiểm soát, đấu tranh với các hành vi, hoạt động buôn bán, vận chuyển hàng xâm phạm quyền SHTT.

Bên cạnh việc tham mưu, chúng tôi đã triển khai lực lượng trực tiếp có mặt tại cửa khẩu để hướng dẫn và phối hợp với các địa phương kiểm tra, kiểm soát đối với các mặt hàng này.

Về kết quả, Đội 4 đã trực tiếp phối hợp có hiệu quả với các đơn vị hải quan các tỉnh, thành phố như: Quảng Ninh, Hải Phòng, Lạng Sơn, TPHCM, Long An, Tây Ninh,… phát hiện và xử lý nhiều vụ vi phạm liên quan đến SHTT.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, toàn ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ, xử lý 42 vụ việc liên quan đến vi phạm SHTT, hàng giả,… trị giá hàng hóa ước tính hơn 9,2 tỷ đồng.

Túi xách giả nhãn hiệu HERMÈS do Đội 4 phát hiện, bắt giữ

Công tác chống các hành vi xâm phạm quyền SHTT có gặp khó khăn gì không, thưa ông?

Trong quá trình đấu tranh với hoạt động xâm phạm quyền SHTT, lực lượng thực thi chúng tôi cũng như hải quan toàn Ngành còn gặp một số khó khăn nhất định.

Cụ thể, như tôi đã nêu, do đặc điểm vị trí địa lý, địa hình biên giới của Việt Nam; do sự phát triển bùng nổ của sàn thương mại điện tử nên các đối tượng buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT đã thông qua nhiều con đường (đường XNK chính ngạch; đường thẩm lậu qua biên giới - đường mòn lối mở; qua chuyển phát nhanh, bưu chính…) để đưa hàng hóa giả vào Việt Nam.

Việc kiểm soát hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT trên sàn thương mại điện tử ngay cả một số nước phát triển có hệ thống máy móc, thiết bị kiểm tra tiên tiến, hiện đại cũng đang gặp khó khăn. Ở Việt Nam tuy đã được Nhà nước đầu tư, quan tâm nhưng vẫn chưa đáp ứng kịp nhu cầu thực tế về máy móc, thiết bị kiểm tra, chưa kể đến các quy định của pháp luật đối với việc quản lý kinh doanh thương mại điện tử vẫn đang từng bước được bổ sung hoàn thiện.

Đối với đường XNK chính ngạch, lợi dụng chính sách thông thoáng các đối tượng khai sang tên hàng khác hoặc không khai báo, trà trộn hàng xâm phạm quyền SHTT lẫn với hàng hóa nhập khẩu có khai báo để che giấu, né tránh trong trường hợp lô hàng kiểm tra theo tỷ lệ 10%, 15%,… hoặc nhập khẩu hàng là linh kiện, các bộ phận tháo rời không có nhãn hiệu, sau đó về lắp ráp, in nhãn giả ở Việt Nam dán lên sản phẩm…

Ông đánh giá thế nào về việc phối hợp của các doanh nghiệp trong việc kiểm soát, ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền SHTT trong thời gian qua; để nâng cao hiệu quả, công tác phối hợp cần được thực hiện như thế nào trong thời gian tới?

Về cơ bản các đơn vị chức năng, các doanh nghiệp là chủ thể quyền, đại diện chủ thể quyền đã phối hợp tốt và có hiệu quả với cơ quan Hải quan trong việc giám định, xác định hàng hoá là thật hay giả mạo,…

Tuy nhiên, vẫn còn một số chủ thể quyền đã đăng ký bảo hộ tại Việt Nam nhưng không có đơn vị làm đại diện dẫn tới khó khăn trong công tác liên lạc, trao đổi thông tin về sản phẩm được bảo hộ. Có những vụ việc liên lạc được với đại diện chủ thể quyền nhưng cũng không nhận được phản hồi kịp thời dẫn tới không có cơ sở để dừng thông quan, kiểm tra thực tế hàng hoá.

Để nâng cao hiệu quả đòi hỏi công tác phối hợp giữa cơ quan Hải quan và chủ thể quyền phải thường xuyên, liên tục, kịp thời. Hai bên cần phải thường xuyên liên tục trao đổi thông tin về nhận diện hàng thật, hàng giả, thông tin về các sản phẩm mới, thông tin về các doanh nghiệp nhập khẩu, xuất khẩu, … Khi có thông tin xác minh từ cơ quan Hải quan, cần được phản hồi nhanh chóng, kịp thời.

Xin cảm ơn ông!