Cảnh tỉnh người tiêu dùng trước bẫy "niềm tin ảo” trên mạng

Công an khám xét, thu giữ tang vật và lấy lời khai Ngân 98. Ảnh: Công an TP Hồ Chí Minh.

Danh tiếng biến thành công cụ kinh doanh hàng giả

Ngày 13/10, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh đã bắt tạm giam Võ Thị Ngọc Ngân (Ngân 98) để điều tra tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm theo Điều 193 Bộ luật Hình sự.

Kết quả giám định của Phân viện Khoa học Hình sự (Bộ Công an) xác định các sản phẩm do Ngân sản xuất và kinh doanh không đạt chỉ tiêu chất lượng, bị xếp vào loại hàng giả.

Đáng chú ý, trong một số mẫu viên Collagen, cơ quan chức năng phát hiện có chứa sibutramine và phenolphthalein, đây là hai hoạt chất độc hại có thể gây rối loạn tim mạch, tăng huyết áp, rối loạn tiêu hóa và nguy cơ ung thư.

Sibutramine từng được dùng trong thuốc giảm cân vì có tác dụng ức chế cảm giác thèm ăn, nhưng từ năm 2010 đã bị Mỹ và châu Âu cấm lưu hành do nguy cơ gây đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng đã cấm sử dụng hoạt chất này, song một số cơ sở vẫn lén trộn vào sản phẩm giảm cân để tạo hiệu quả ảo, khiến người tiêu dùng vô tình đầu độc chính mình.

Trước khi bị bắt, Ngân 98 là gương mặt gây tranh cãi trên mạng xã hội, thường xuất hiện với hình ảnh khiêu khích, gợi cảm và phát ngôn sốc. Song song với việc xây dựng hình ảnh, Ngân 98 điều hành thương hiệu ZuBu, chuyên kinh doanh sản phẩm làm đẹp và giảm cân. Nhờ sự kết hợp giữa quảng cáo rầm rộ và hình ảnh cá nhân, thương hiệu này nhanh chóng lan rộng.

Theo các chuyên gia, danh tiếng đã trở thành tấm bình phong hợp pháp cho hành vi vi phạm. Người tiêu dùng vì tin vào hình ảnh người nổi tiếng nên bỏ qua yếu tố pháp lý và chất lượng sản phẩm.

“Trong mô hình này, người có ảnh hưởng đứng đầu chuỗi, tạo uy tín giả cho sản phẩm; phía sau là doanh nghiệp không đủ điều kiện pháp lý; tiếp đến là hệ thống phân phối trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử (TMĐT). Hàng hóa di chuyển nhanh, giao dịch ẩn danh và rất khó kiểm soát”, TS, Luật sư Lê Bá Thường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và văn hoá doanh nghiệp nhận định.

Ông Thường cho biết thêm, chiêu hàng tặng kèm, không bán trong vụ Ngân 98 là thủ đoạn tinh vi của tội phạm kinh tế hiện đại. Trên giấy tờ, sản phẩm được ghi là tặng kèm nhưng thực tế giá bán đã bao gồm lợi nhuận từ chính món hàng tặng, nhằm lách luật và đánh vào tâm lý thích quà tặng của người tiêu dùng.

“Mô hình này không còn là hành vi lẻ tẻ, mà là chuỗi tổ chức có phân công, phối hợp giữa nhà sản xuất, người quảng cáo và hệ thống phân phối trực tuyến. Trong chuỗi đó, người tiêu dùng là mắt xích cuối cùng, chịu hậu quả từ lòng tin bị lợi dụng”, ông Thường nói.

Vụ Ngân 98 không phải là trường hợp cá biệt. Thời gian qua, nhiều người nổi tiếng, KOL, hoa hậu, người mẫu cũng bị nhắc tên trong các chiến dịch quảng bá sản phẩm không rõ nguồn gốc.

Lợi dụng hình ảnh và lượng theo dõi lớn, họ quảng cáo tràn lan các loại thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thuốc giảm cân trên mạng xã hội và sàn TMĐT, khiến người tiêu dùng khó phân biệt thật, giả.

Hậu quả là niềm tin bị xói mòn, trong khi người tiêu dùng phải chịu rủi ro sức khỏe từ những sản phẩm chứa hóa chất nguy hiểm. Những lời hứa giảm cân nhanh, collagen xịn, trắng da cấp tốc chỉ cần vài cú nhấp chuột là có thể mua nhưng ẩn chứa nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Khi mạng xã hội trở thành kênh bán hàng chính, ranh giới giữa quảng cáo và lừa dối ngày càng mong manh. Giới chuyên môn nhận định, vụ Ngân 98 là hồi chuông cảnh báo cho toàn bộ thị trường thương mại điện tử và ngành hàng tiêu dùng.

Hành vi vi phạm của một số người nổi tiếng phản ánh sự đảo lộn giá trị trong văn hóa tiêu dùng hiện nay. Thực trạng này cho thấy, một nền kinh tế ảo vận hành bằng sự đánh tráo giá trị, nơi đạo đức kinh doanh bị xem nhẹ và lòng tin trở thành công cụ kiếm lời.

Cần siết chặt quảng cáo và bảo vệ người tiêu dùng

Theo các chuyên gia, để ngăn chặn tình trạng này, cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát hoạt động quảng cáo trực tuyến, đặc biệt trong các lĩnh vực làm đẹp, thực phẩm chức năng và hàng tiêu dùng nhanh.

Việc truy xuất nguồn gốc, kiểm tra chất lượng và công khai kết quả xử lý vi phạm phải được thực hiện thường xuyên, minh bạch.

Ngoài ra, cần quy định trách nhiệm pháp lý rõ ràng đối với người quảng cáo sai sự thật, kể cả người nổi tiếng, nếu họ cố tình tiếp tay cho hàng giả hoặc sản phẩm không đạt chuẩn.

Thực tế, người tiêu dùng đang trở thành tuyến phòng thủ cuối cùng trước cơn bão hàng giả, hàng kém chất lượng trên không gian mạng. Các chuyên gia khuyến cáo, người tiêu dùng nên ưu tiên mua sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, chọn kênh bán hàng chính hãng hoặc sàn TMĐT uy tín. Khi thấy dấu hiệu bất thường, sản phẩm không nhãn mác, không giấy phép… cần báo cho cơ quan chức năng để xử lý kịp thời.

Ngoài ra, người tiêu dùng cũng cần tăng cường hiểu biết về pháp luật tiêu dùng; kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm, giấy phép công bố, thành phần, xuất xứ và không nên tin tuyệt đối vào quảng cáo của người nổi tiếng.

Vụ án Ngân 98 không chỉ phơi bày hành vi vi phạm pháp luật, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm đạo đức trong quảng cáo và tiêu dùng online. “Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt và người tiêu dùng đủ tỉnh táo, những “Ngân 98 khác” sẽ tiếp tục xuất hiện, khiến thị trường tiêu dùng Việt Nam đối mặt nguy cơ mất niềm tin nghiêm trọng trong tương lai”, ông Thường nhận định.