Gạo Việt với cánh cửa mới từ các thị trường tiềm năng

Nông dân thu hoạch lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long – vùng sản xuất và xuất khẩu gạo chủ lực của Việt Nam.

Trong 7 tháng đầu năm 2025, dù lượng gạo xuất khẩu tăng nhẹ 3,1% so với cùng kỳ năm 2024, đạt 5,5 triệu tấn, nhưng giá trị xuất khẩu lại sụt giảm mạnh tới 15,9%, chỉ còn 2,81 tỷ USD. Giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam cũng giảm 18,4%, chỉ đạt 514 USD/tấn. Đây là một tín hiệu đáng báo động, buộc các doanh nghiệp và ngành lúa gạo phải tìm kiếm những hướng đi mới để đạt mục tiêu kim ngạch 5,7 tỷ USD cho cả năm 2025.

Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này nằm ở việc các thị trường truyền thống, vốn là xương sống của xuất khẩu gạo Việt Nam như Philippines, Malaysia và Indonesia, đang có những chuyển biến đáng kể.

Cụ thể, Philippines đã tăng tổng lượng gạo dự trữ lên 2,239 triệu tấn tính đến đầu tháng 6/2025, tăng 3,5% so với năm 2024. Tương tự, Indonesia cũng nâng mục tiêu sản lượng lúa năm 2026 lên 33,8 triệu tấn. Sự gia tăng dự trữ và đẩy mạnh tự túc lương thực ở các thị trường này đã khiến nhu cầu nhập khẩu giảm mạnh, với Malaysia ghi nhận mức giảm giá trị xuất khẩu tới 58,5% và Philippines giảm 13,5% trong 7 tháng đầu năm 2025.

Trước bối cảnh giá gạo xuất khẩu liên tục giảm và thị trường truyền thống bị thu hẹp, yêu cầu "sống còn" đối với doanh nghiệp xuất khẩu là phải nhanh chóng mở rộng thị trường và ưu tiên xuất khẩu gạo chất lượng cao, giá cao. Đây không chỉ là một chiến lược tạm thời mà còn là định hướng phát triển bền vững cho hạt gạo Việt.

Chuyển số lượng sang chất lượng

Tin vui là nhu cầu nhập khẩu gạo trên thế giới vẫn duy trì đà tăng ở nhiều quốc gia, mở ra những cơ hội quý giá cho gạo Việt Nam. Thị trường Bangladesh, chẳng hạn, đã ghi nhận mức tăng giá trị xuất khẩu gạo ấn tượng tới 188,2 lần trong nhóm các thị trường xuất khẩu lớn.

Đặc biệt, các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe nhưng mang lại giá trị cao đang trở thành điểm đến lý tưởng. Nhật Bản là một ví dụ điển hình. Ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Tân Long, nhấn mạnh rằng xuất khẩu gạo sang Nhật Bản đòi hỏi kiểm soát hơn 600 loại chất khác nhau và chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến cả lô hàng bị trả về.

Tuy nhiên, "giá trị xuất khẩu vào thị trường này rất cao, khi xuất khẩu 1.000 tấn gạo vào Nhật Bản tương đương giá trị xuất khẩu chục nghìn tấn vào thị trường khác". Tập đoàn Tân Long đã minh chứng cho tiềm năng này, với 5.000 tấn gạo thương hiệu A An xuất khẩu sang Nhật Bản vào năm 2024 và dự kiến tăng lên 30.000 tấn vào năm 2025.

Bên cạnh Nhật Bản, Hàn Quốc và các quốc gia châu Âu như Áo cũng dần trở thành thị trường tiềm năng cho gạo chất lượng cao. Áo, một quốc gia ở Trung Âu với khoảng 9 triệu dân, đang chứng kiến nhu cầu gạo tăng nhanh nhờ xu hướng quan tâm sức khỏe, ăn chay và sự đa dạng trong ẩm thực. Người tiêu dùng Áo đặc biệt đánh giá cao gạo Việt Nam bởi đặc tính hạt dài, trắng, dẻo thơm, phù hợp với nhiều món ăn truyền thống và hiện đại. Thậm chí, Thương vụ Việt Nam tại Áo đã thành công trong việc kết nối đưa gạo sushi Việt Nam vào thị trường này.

Canada cũng là một thị trường đầy hứa hẹn, đặc biệt với khoảng 7 triệu người gốc Á. Dù Việt Nam là một trong 5 nước xuất khẩu gạo hàng đầu vào Canada, nhưng giá trị xuất khẩu hiện tại chỉ khoảng 12 triệu USD/năm so với tổng nhu cầu nhập khẩu 500 triệu USD/năm, cho thấy "dư địa mở rộng thị phần còn rất lớn".

Nâng tầm chất lượng – Chìa khóa vàng

Để chinh phục những thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu hay Canada, việc nâng cao chất lượng gạo là "chìa khóa" không thể thiếu. Các thị trường này đòi hỏi khắt khe về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường, quyền lợi người tiêu dùng. Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư mạnh vào công nghệ chế biến và nghiên cứu thị trường để cạnh tranh trực tiếp với gạo từ các quốc gia khác.

Nhiều doanh nghiệp đã và đang đi đúng hướng. Tập đoàn Lộc Trời là một ví dụ điển hình, đã ứng dụng mạnh mẽ công nghệ vào sản xuất và quản trị. Họ đã phát triển giống lúa Japo 3 Mùa, có thể canh tác 3 vụ/năm với hương thơm nhẹ, độ dẻo vừa phải và vị ngon đậm đà, phù hợp với tiêu chuẩn khắt khe của thị trường cao cấp.

Đặc biệt, dòng sản phẩm gạo mầm Vibigaba của Lộc Trời mang lại lợi ích sức khỏe và có giá trị kinh tế cao, với giá xuất khẩu cao gấp 10 lần gạo trắng thông thường. Tập đoàn này còn sở hữu 12 giống lúa được cấp phép, trong đó 10 giống do chính Lộc Trời nghiên cứu, nhiều giống đã được xuất khẩu sang Nhật Bản, Indonesia với giá trị kinh tế cao.

Trong bối cảnh giá gạo xuất khẩu toàn cầu tiếp tục có xu hướng giảm và các thị trường truyền thống biến động, việc tập trung vào các thị trường tiềm năng, chất lượng cao không chỉ là một giải pháp tình thế mà còn là cơ hội lớn để hạt gạo Việt Nam khẳng định giá trị đích thực của mình bằng chất lượng vượt trội và xây dựng thương hiệu vững mạnh trên thị trường quốc tế. Đây là một lộ trình đầy thách thức nhưng cũng tràn đầy hy vọng cho tương lai của ngành lúa gạo Việt.