Ba trụ cột chiến lược cho sứ mệnh xuất khẩu quốc gia

Hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa tại cụm cảng Sơn Dương - Vũng Áng (Hà Tĩnh). Ảnh: H.Nụ

Trong bức tranh chung của nền kinh tế Việt Nam, hoạt động xuất nhập khẩu đã và đang khẳng định vai trò là trụ cột vững chắc cho tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô. Kim ngạch liên tục chạm những kỷ lục mới, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 đạt 786,9 tỷ USD, tăng 15,5% so với năm 2023, trong đó xuất khẩu đạt 405,9 tỷ USD. Sáu tháng đầu năm 2025, con số này tiếp tục vọt lên 432,1 tỷ USD, củng cố xu hướng tăng trưởng bền vững.

Những con số ấn tượng này, được công bố tại sự kiện "Xuất nhập khẩu Việt Nam: Tôn vinh - Công bố - Kết nối - Hợp tác" và trong "Báo cáo Xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2024" không chỉ là thành quả của nỗ lực vượt khó mà còn là minh chứng cho năng lực thích ứng và sức bật của toàn nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược và bảo hộ gia tăng trên toàn cầu.

Đặc biệt, sự kiện ngày 1/8/2025 đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong tư duy phát triển xuất khẩu khi Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã công bố ba định hướng chiến lược rõ ràng, đồng bộ, thể hiện tư duy kiến tạo chính sách và hành động thực tiễn nhằm định hình sứ mệnh xuất khẩu quốc gia trong giai đoạn mới.

Thứ nhất, nâng cao vai trò "kiến trúc sư chính sách" của các đơn vị thuộc Bộ Công Thương. Điều này không chỉ đơn thuần là việc soạn thảo văn bản mà là một quá trình liên tục nội luật hóa các cam kết từ Hiệp định Thương mại tự do (FTA) nhằm tạo ra khuôn khổ pháp lý vững chắc cho doanh nghiệp.

Bộ Công Thương sẽ chủ động hơn trong việc cung cấp thông tin thị trường một cách minh bạch và có hệ thống để các doanh nghiệp có định hướng rõ ràng, tránh rủi ro và tận dụng cơ hội. Hơn nữa, việc nâng cao năng lực phòng vệ thương mại là yếu tố sống còn giúp doanh nghiệp Việt Nam tự bảo vệ mình trước các rào cản và tranh chấp quốc tế, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một điểm nhấn quan trọng trong định hướng này là việc xác định thương mại điện tử xuyên biên giới và xúc tiến thương mại số là hướng đi không thể đảo ngược. Báo cáo Xuất nhập khẩu năm nay cũng lần đầu tiên tích hợp phân tích việc tận dụng FTA theo từng ngành hàng và đánh giá năng lực phòng vệ thương mại, cho thấy sự chuyển dịch trong việc cung cấp "cẩm nang" chiến lược cho cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp.

Thứ hai, đẩy mạnh sự vào cuộc thực chất hơn từ các địa phương và ngành dọc. Khác với cách tiếp cận chỉ dừng lại ở cấp độ chính sách, định hướng này nhấn mạnh sự đồng hành chặt chẽ và sâu sát cùng doanh nghiệp để tháo gỡ những "điểm nghẽn" cố hữu. Những khó khăn về vốn, hạ tầng logistics hay các quy trình kiểm dịch rườm rà, vốn thường khiến nhiều lô hàng chậm tiến độ xuất khẩu, sẽ được tập trung xử lý kịp thời để tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng đã chỉ đạo các đơn vị của Bộ Công thương phải phối hợp chặt chẽ với các Hiệp hội và doanh nghiệp trên tinh thần chân thành, thẳng thắn, cầu thị, lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc.

Thứ ba, nâng cao nội lực của chính các doanh nghiệp xuất khẩu. Đây được xem là trụ cột then chốt để xuất khẩu Việt Nam có thể chuyển từ trạng thái "theo sau" sang "làm chủ" thị trường. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh rằng, doanh nghiệp không chỉ cần sản phẩm chất lượng tốt mà còn phải xây dựng được thương hiệu mạnh, rèn luyện kỹ năng thâm nhập thị trường quốc tế, chủ động phòng vệ trước các rủi ro và đặc biệt quan trọng là phải có tư duy chuyển đổi xanh. Những doanh nghiệp này không đơn thuần là người bán hàng mà còn là "đại sứ quốc gia", mang hình ảnh, cam kết về chất lượng và tiêu chuẩn của Việt Nam ra thế giới.

Việc Bộ Công Thương vinh danh 45 doanh nghiệp xuất khẩu tiêu biểu năm 2023, không chỉ vì kim ngạch ấn tượng mà còn vì sự tiên phong trong phát triển bền vững và chuyển đổi xanh, chính là một phần của thông điệp này. Ngoài ra, việc phổ cập nhận thức về quy tắc xuất xứ (C/O) thông qua các chương trình truyền thông cũng là một cách để nâng cao năng lực và bảo vệ doanh nghiệp trước nguy cơ gian lận thương mại và điều tra lẩn tránh thuế.

Báo cáo Xuất nhập khẩu Việt Nam 2024, một tài liệu chính thức và là "cẩm nang" chiến lược đã được biên soạn liên tục trong 8 năm, không chỉ là nơi tổng hợp số liệu mà còn là kim chỉ nam cho công tác điều hành và xây dựng thương hiệu xuất khẩu quốc gia. Những định hướng chiến lược này thể hiện một tầm nhìn toàn diện, không chỉ đặt mục tiêu tăng trưởng kim ngạch mà còn hướng đến sự phát triển bền vững, khẳng định vị thế và năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên bản đồ thương mại thế giới.