TP Hồ Chí Minh: Đưa sàn thương mại điện tử vào “tầm ngắm”

Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh khuyến cáo người dân mua thuốc tại các cơ sở uy tín, hợp pháp. Ảnh minh họa.

Xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng

TMĐT là môi trường khó kiểm soát nếu thiếu công nghệ và phối hợp liên ngành, do đó, việc kiểm tra trên không gian mạng được đưa vào diện giám sát trọng điểm, song song với hoạt động thực địa.

Hưởng ứng chỉ đạo của Chính phủ qua các Công điện số 65/CĐ-TTg, Công điện số 82/CĐ-TTg và Chỉ thị số 13/CT-TTg, các lực lượng gồm quản lý thị trường, công an, hải quan, chính quyền cơ sở đã đồng loạt tăng cường giám sát các gian hàng trực tuyến, sàn TMĐT. Nhiều chuyên án được mở, phát hiện và thu giữ hàng chục nghìn sản phẩm vi phạm, từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đến thuốc chữa bệnh.

Với phương châm “xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng”, TP Hồ Chí Minh đặc biệt nhắm tới các nhóm hàng giả mạo thương hiệu nổi tiếng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Các vụ vi phạm nghiêm trọng, nhất là trong lĩnh vực y tế và thực phẩm, đều được xử lý triệt để.

Gần đây nhất, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 55/CĐ-TTg, UBND TP Hồ Chí Minh đã chỉ đạo các lực lượng chức năng tổ chức nhiều đợt cao điểm tổng rà soát, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm.

Đoàn kiểm tra của Sở Y tế đã kiểm tra 15 cơ sở (13 bán buôn, 2 bán lẻ thuốc). Tổng cộng có 4 cơ sở bị xử phạt với số tiền 258.400.000 đồng vì các hành vi như: người chịu trách nhiệm chuyên môn vắng mặt, không hiệu chuẩn thiết bị bảo quản thuốc định kỳ, không cung cấp đầy đủ hóa đơn mua hàng, lưu trữ hồ sơ bệnh nhân không đầy đủ, sắp xếp thuốc lẫn lộn giữa kê đơn và không kê đơn.

Đoàn kiểm tra của UBND phường/xã đã kiểm tra 1.623 nhà thuốc (chiếm khoảng 21,30% tổng số) và 338 phòng khám. Phát hiện 47 cơ sở vi phạm, trong đó: 2 cơ sở bán lẻ thuốc bị phạt 176.500.000 đồng; 20 phòng khám bị phạt 181.000.000 đồng với các lỗi như không báo cáo thay đổi người hành nghề, niêm yết giá không đầy đủ...

Một trong những vụ điển hình là đường dây sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, bị Công an TP Hồ Chí Minh triệt phá, thu giữ hơn một nghìn thùng thuốc và nguyên liệu, cùng toàn bộ dây chuyền sản xuất. Vụ việc này mặc dù xảy ra trong môi trường sản xuất thực tế nhưng các đối tượng rao bán sản phẩm qua kênh trực tuyến, cho thấy tính liên kết chặt chẽ giữa kinh doanh truyền thống với kinh doanh online trong tiêu thụ hàng giả.

Trên các diễn đàn, hội thảo và tọa đàm liên quan gần đây, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, truyền thông và mạng xã hội đóng vai trò then chốt trong chống hàng giả trên TMĐT. Việc phổ biến kiến thức pháp luật, kỹ năng nhận diện hàng thật - giả, giúp người tiêu dùng giảm nguy cơ mua phải hàng kém chất lượng.

Theo đó, cơ quan quản lý trên địa bàn cũng được đề nghị tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm và phối hợp với hiệp hội, doanh nghiệp để thiết lập cơ chế phản hồi, cảnh báo nhanh khi phát hiện gian lận trên mạng.

Hướng tới môi trường TMĐT minh bạch

Theo UBND TP. Hồ Chí Minh, việc thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 55/CĐ-TTg gặp không ít thách thức. Thêm vào đó, việc thay đổi cơ cấu tổ chức theo Nghị định số 109/2025/NĐ-CP của Chính phủ (có hiệu lực từ 1/6/2025), trong đó thanh tra Sở không còn thuộc cơ cấu Sở, đang gây trở ngại cho công tác kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính.

Đặc biệt, việc xử lý vi phạm hành chính liên quan đến quảng cáo và kinh doanh trực tuyến đang là thách thức lớn nhất. Khó khăn nằm ở việc xác định chủ thể vi phạm. Mạng xã hội có máy chủ đặt tại nước ngoài cũng gây khó khăn trong việc yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm.

Nhiều tổ chức, cá nhân đã gỡ bỏ sản phẩm, chặn truy cập trước khi làm việc hoặc không hợp tác khi được mời. Ngoài ra, việc thiếu phương tiện, công cụ để lưu trữ chứng cứ quảng cáo thực phẩm trên truyền hình, truyền thanh cũng là một rào cản.

Mục tiêu tạo chuyển biến đột phá, nâng cao năng lực quản lý và phân định rõ trách nhiệm của từng lực lượng, tránh bỏ sót hoặc chồng chéo nhiệm vụ, UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành kế hoạch hành động với nhiều nhiệm vụ trọng tâm như: rà soát, kiểm tra, xử lý vi phạm trên sàn TMĐT và mạng xã hội; triệt phá nhanh các đường dây lợi dụng nền tảng trực tuyến để bán hàng giả và ưng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc để phân biệt hàng thật, hàng giả…

UBND TP Hồ Chí Minh cũng đồng thời yêu cầu các đơn vị tăng cường quản lý địa bàn và nắm bắt phương thức, thủ đoạn mới. Trong đó, xác định TMĐT là mặt trận đặc biệt, vì tính ẩn danh và tốc độ lan truyền của giao dịch.

Nhiều chuyên gia cho rằng, các doanh nghiệp cần chủ động đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và áp dụng công nghệ chống giả hiện đại như tem thông minh, mã QR, giải pháp truy xuất nguồn gốc điện tử.

TS, Luật sư Lê Bá Thường (Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh), Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và Văn hóa doanh nghiệp cho rằng, cần tạo sức mạnh tổng hợp từ Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Phát huy mạnh mẽ vai trò của mỗi bên: cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý; doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu bằng công nghệ; người tiêu dùng cảnh giác và báo tin khi phát hiện nghi vấn.

“Với sự vào cuộc đồng bộ của các lực lượng và sự hợp tác của doanh nghiệp, người tiêu dùng, một môi trường TMĐT minh bạch, công bằng, an toàn cho cả người mua và người bán sẽ được xây dựng”, TS, Luật sư Lê Bá Thường nhận định.

Cuộc chiến chống hàng giả trên TMĐT tại TP Hồ Chí Minh không phải chiến dịch ngắn hạn mà là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục. “Không vùng cấm, không ngoại lệ” trong xử lý vi phạm, kết hợp với ứng dụng công nghệ và truyền thông mạnh mẽ sẽ là chìa khóa để chặn đứng hàng giả trên không gian mạng.