Cảnh báo thuốc giả gia tăng qua thương mại điện tử

Theo WHO, khoảng 10% thuốc tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình là thuốc kém chất lượng hoặc bị làm giả. Ảnh minh họa.

Thị trường dược phẩm: “miếng bánh” béo bở cho gian thương

Tại phiên giải trình về tình hình phòng, chống thuốc giả và thực phẩm giả do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức ngày 21/8, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan đã nêu một thực trạng đáng lo ngại, đó là tình trạng thuốc giả tại Việt Nam có xu hướng gia tăng.

Dẫn lại số liệu từ WHO, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, khoảng 10% thuốc tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình là thuốc kém chất lượng hoặc bị làm giả.

Tình hình còn nghiêm trọng hơn trong môi trường TMĐT. Theo cảnh báo của WHO, 50% thuốc được bán qua mạng có nguy cơ là thuốc giả. Con số này cảnh báo mối nguy tiềm ẩn về sự thiếu kiểm soát các giao dịch mua bán thuốc trên nền tảng trực tuyến.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, việc thuốc giả ngày càng tinh vi và thường nhắm vào các nhóm thuốc điều trị bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư, thuốc kháng sinh, vaccine… càng làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng và khó kiểm soát hơn. Điều này đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng nếu không có các giải pháp quản lý chặt chẽ và hiệu quả.

Trước thực trạng trên, ngành Y tế đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường kiểm soát chất lượng thuốc trên thị trường. Cụ thể, theo quy định của Luật Dược hiện hành, 100% các lô vaccine và sinh phẩm bắt buộc phải qua kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm vaccine và sinh phẩm quốc gia trước khi được cấp phép xuất xưởng.

Đối với các loại thuốc thông thường, các sản phẩm đều phải đạt tiêu chuẩn chất lượng trước khi được lưu hành. Trong quá trình lưu thông, thuốc sẽ được các cơ quan quản lý nhà nước lấy mẫu ngẫu nhiên để kiểm tra tại các cơ sở kiểm nghiệm được công nhận.

Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 38.000 mẫu thuốc được lấy để kiểm nghiệm. Nhờ các biện pháp này, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả đã được kiểm soát ở mức thấp. Cụ thể, trong năm 2024, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng là 0,45%, trong khi tỷ lệ thuốc giả ở mức dưới 0,1%.

Mặc dù vậy, thách thức vẫn còn rất lớn khi các hình thức mua bán online ngày càng phổ biến. Việc người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thuốc thông qua mạng internet đã tạo điều kiện cho hàng giả, hàng kém chất lượng trà trộn vào thị trường.

Người tiêu dùng thiếu công cụ kiểm tra nguồn gốc thuốc

Tình trạng thuốc giả không phải là vấn đề riêng của Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh TMĐT bùng nổ, việc kiểm soát nguồn gốc, chất lượng thuốc càng trở nên khó khăn hơn.

Quy mô thị trường dược phẩm Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ, đạt từ 7 - 10 tỷ USD, hấp dẫn các đối tượng làm ăn phi pháp trục lợi, nhất là trên các nền tảng, sàn TMĐT. Trong khi, người tiêu dùng lại không tự kiểm tra được tính xác thực của thuốc.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, việc người mua chủ yếu dựa vào bao bì, mẫu mã thuốc là chưa đủ an toàn, nhất là khi đối mặt với các loại thuốc giả được làm rất tinh vi. Vì vậy, cần xây dựng các cơ sở dữ liệu mở và cập nhật thường xuyên để hỗ trợ người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc sản phẩm dễ dàng hơn.

Vấn đề quản lý chất lượng từ khâu sản xuất, lưu thông, phân phối đến bán lẻ để phòng, chống thuốc giả cũng cần được tăng cường. Điều này đồng nghĩa với việc toàn bộ chuỗi cung ứng dược phẩm phải được siết chặt kiểm tra, đặc biệt là các kênh bán hàng trực tuyến vốn còn nhiều kẽ hở trong quản lý.

Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu hàng hóa quốc gia, trong đó có thuốc và thực phẩm, nhằm phục vụ truy xuất nguồn gốc hàng hóa, tăng cường cảnh báo sớm và hỗ trợ người dân phòng tránh thuốc giả.

Bộ Y tế cũng liên tục cập nhật thông tin liên quan đến thuốc giả trên website chính thức của Bộ, Cục Quản lý Dược và các kênh truyền thông đại chúng. Đồng thời, Bộ Y tế cũng ứng dụng các giải pháp cảnh báo sớm để giúp người dân kịp thời nắm bắt các thông tin liên quan đến thuốc giả và có biện pháp phòng tránh.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cũng khuyến cáo, người dân khi mua thuốc cần mua theo đơn và lựa chọn các cơ sở uy tín như nhà thuốc bệnh viện, các nhà thuốc đã được cấp phép hoặc thuộc hệ thống quản lý chuỗi. Các cơ sở này được giám sát chất lượng chặt chẽ hơn, giảm nguy cơ mua phải thuốc giả.

Trong bối cảnh TMĐT Việt Nam bùng nổ, việc kiểm soát chất lượng thuốc trở nên thách thức hơn bao giờ hết. Bài toán đặt ra không chỉ nằm ở quản lý nhà nước, mà còn ở nhận thức và hành động của chính người tiêu dùng. Khi thị trường mở rộng trên môi trường số, mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, lựa chọn kênh mua thuốc được xác thực, để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.