Tiếp vốn cho doanh nghiệp khoa học - công nghệ

Bước tiến về hành lang pháp lý và ưu đãi

Chính phủ vừa ban hành một loạt văn bản quan trọng nhằm khuyến khích đầu tư mạo hiểm và nâng cao cơ chế tài trợ cho hoạt động đổi mới sáng tạo.

Trong đó, Nghị định số 264/2025/NĐ-CP quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và Quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương đã tạo nền tảng pháp lý hoàn chỉnh để Nhà nước tham gia kiến tạo thị trường vốn mạo hiểm, hỗ trợ huy động nguồn lực cho startup và doanh nghiệp KHCN

Bên cạnh đó, Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng được ban hành, nhằm tạo thuận lợi cho cơ chế tài trợ, đặt hàng nghiên cứu, và tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, trường đại học và doanh nghiệp trong chuyển giao công nghệ. Qua đó, giúp tinh gọn thủ tục, mở rộng đối tượng được hưởng chính sách và làm rõ trách nhiệm của các chủ thể liên quan.

Nhiều doanh nghiệp KHCN trong nước gặp khó khi huy động vòng gọi vốn khởi nghiệp

Ngoài ra, Bộ Khoa học và Công nghệ đang đề xuất nhiều ưu đãi thuế, miễn, giảm tiền thuê đất cho doanh nghiệp KHCN. Những chính sách này nếu được thông qua sẽ giảm chi phí cố định cho các doanh nghiệp ươm tạo, phòng thí nghiệm và cơ sở sản xuất thử nghiệm, góp phần nâng cao khả năng tồn tại ở giai đoạn đầu.

Ngoài nguồn lực công, các quỹ tư nhân, quỹ tập đoàn như Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup (VINIF) và các quỹ tài trợ khoa học đã, đang đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ nghiên cứu, thử nghiệm và thương mại hóa công nghệ, cung cấp nguồn vốn không hoàn lại cũng như kết nối với mạng lưới nhà đầu tư.

Để dòng vốn chảy nhanh và bền vững

Thực tế hiện nay, dòng vốn dành cho doanh nghiệp KHCN đang ngày càng tăng, nhưng nguồn lực phân phối chưa đồng đều. Dù hành lang pháp lý được củng cố và một số quỹ trong nước hoạt động tích cực, phần lớn vốn mạo hiểm vẫn đến từ các nhà đầu tư nước ngoài.

Nhiều doanh nghiệp KHCN trong nước gặp khó khi huy động vòng gọi vốn khởi nghiệp và vốn tăng trưởng do thiếu dữ liệu tài chính minh bạch, năng lực quản trị yếu và rủi ro kỹ thuật cao khiến nhà đầu tư e ngại.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp phải rào cản về tiếp cận chính sách và thủ tục do chưa biết cách tận dụng các ưu đãi thuế hay quỹ tài trợ, bởi thông tin phân tán, yêu cầu hành chính phức tạp hoặc tiêu chí xét duyệt chưa phù hợp với đặc thù dự án công nghệ.

Việc giải thích, triển khai các chính sách ở cấp địa phương cũng chưa đồng đều, dẫn tới hiệu quả chưa đạt như kỳ vọng.

Vấn đề về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) cũng là một trong những rào cản khiến doanh nghiệp khó tiếp cận vốn. Doanh nghiệp công nghệ thường cần bảo hộ SHTT để thu hút vốn; tuy nhiên, nhiều dự án chưa hoàn thiện khung pháp lý SHTT, hoặc thiếu nguồn lực để thực thi quyền khi xảy ra tranh chấp, làm giảm sức hấp dẫn với nhà đầu tư.

Quỹ và chương trình tài trợ hiện vẫn thiên về giai đoạn nghiên cứu hơn là hỗ trợ thương mại hóa, nên khoảng trống giữa “phòng thí nghiệm” và “thị trường” còn lớn.

Trước những hạn chế vừa nêu, để đẩy mạnh dòng vốn, hỗ trợ doanh nghiệp KHCN tăng tốc bứt phá, cần các giải pháp đồng bộ trong cả ngắn hạn và trung hạn. Trong đó, cần tiếp tục đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính về quy trình tiếp cận quỹ, ưu đãi; tăng cường hướng dẫn cụ thể, chuẩn hoá biểu mẫu xét duyệt để giảm thủ tục cho doanh nghiệp.

Nhà nước nên tiếp tục đóng vai trò “điểm tựa” bằng cơ chế đóng góp đồng vốn tham gia quỹ mạo hiểm quốc gia, kèm theo cơ chế bảo hiểm rủi ro hoặc cơ chế co-investments với sự hợp tác của các tập đoàn và quỹ đầu tư mạo hiểm để kéo theo vốn tư nhân nhằm chia sẻ rủi ro và gia tăng giá trị cho cả 2 bên.

Nâng cao năng lực thương mại hóa và quản trị của doanh nghiệp bằng cách triển khai chương trình đào tạo về gọi vốn, quản trị tài chính, chuẩn bị hồ sơ SHTT cần được lồng ghép trong các chương trình ươm tạo, do quỹ nhà nước và tư nhân phối hợp thực hiện. Ngoài ra, cần thúc đẩy các hợp đồng đặt hàng công nghệ giữa cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp để tạo “đơn hàng đảm bảo” cho sản phẩm mới, giảm rủi ro thương mại hóa trong giai đoạn đầu.

Những chính sách hỗ trợ, ưu đãi đã mở ra cơ hội lớn để vốn chảy vào doanh nghiệp KHCN. Nhưng muốn dòng vốn trở nên bền vững và hiệu quả, cần kết hợp hành lang pháp lý rõ ràng, cơ chế chia sẻ rủi ro, thông tin minh bạch và nâng cao năng lực thương mại hóa cho chính doanh nghiệp.

Có như vậy, doanh nghiệp KHCN mới dễ dàng tiếp cận dòng vốn và sử dụng vốn như nhiên liệu chuyển hóa nghiên cứu thành sản phẩm, công nghệ và đem lại giá trị kinh tế thực tế.